İnsan Genom Projesi Hakkında Bilmeniz Gerekenler

İnsan Genom Projesi, uluslararası bilim camiasının insanoğlunun genomlarını tamamen deşifre etme girişimidir. Bu yazıda, size bu konudan ve bu konunun sağlık üzerindeki etkilerinden bahsedeceğiz.

İnsan Genom Projesi, 1990 yılında başladı. Bilim insanları, başlangıçta bu projeyi 15 yıla yaymayı planladılar. Ancak istedikleri bilgileri 15 yıl geçmeden elde ettiler. 2003 yılında, projeden sorumlu araştırmacı grubu, insan genomunun tamamen deşifre edildiğini açıkladı.

Bu girişim, tarihin en büyük araştırma projesi olarak sınıflandırılabilir. Projenin bütçesi ve projeye dahil olan ülkelerin sayısı, onu, türünün tek örneği olan tarihi bir olay haline getiriyor.

Bu araştırma projesi, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Çin, Fransa, İngiltere, Almanya ve daha pek çok ülkeden oluşan uluslararası kamu konsorsiyumunun kurulmasıyla yürütüldü. Başlangıçtaki bütçe 3 milyar dolardı.

Bu işe dahil olan bilimsel insiyatif ve bilgi birikimin yanı sıra İnsan Genom Projesi’ni mümkün kılan şey  biyoenformatiğin gelişimi oldu. Biyolojik bilgilerin bilgisayarlar kullanılarak işlenmesindeki gelişmeler sayesinde milyonlarca DNA (deoksiribonükleik asit) verisi bir araya getirildi ve proje böyle gerçekleşebildi.

Özetle İnsan Genom Projesi’nin amaçları şunlardı:

• İnsan DNA’sını oluşturan tüm genlerin tanımlanması
• Toplanan tüm bilgilerin kaydedilmesi
• DNA verileri için yöntemler ve analiz teknikleri geliştirmek
• Genetik bilginin hukuki ve etik açıdan önemini tesis etmek

İnsan genom projesi: Yan etkileri

Türümüzün genetik bilgilerinin tümünü elde etmenin, insanlık üzerinde hem bilimsel hem de etik düzeyde çok büyük etkileri var. Ayrıca bu tür bilgilerin elde edilmesinin yasal açıdan yan etkileri olduğunu da es geçemeyiz.

Bilimsel anlamda, DNA’da yer alan bilgiler son derece değerlidir. Bu bilgiler, daha önce tedavi edilemez olduğu düşünülen hastalıkların tedavisinin kapısını aralar. Genetik terimlerle, hastalık ortaya çıkmadan önce harekete geçme olarak ifade edilebilecek şekilde, herhangi bir hastalığı önleme imkanını bile sağlayabilir.

Etik açıdan uzmanlar, genetik manipülasyon konusunu öne sürmüşlerdir. İnsan ırkı, DNA’sındaki tüm bilgileri biliyorsa, o zaman yapay süreçlerle kendimizi değiştirebileceğiz. Bu durumda, doğal olanla yapay olan arasındaki çizgiler kaybolur. İşte bu, varlıkların iyi veya kötü çıkarlar için kullanabileceği güçlü bir bilgidir.

Son olarak, yasal açıdan, kanun koyucular açısından yarattığı yan etkiler de ilginçtir. Pek çok kişi hükumetlerin İnsan Genom Projesi’nden elde edilen bilgilerin kullanımını düzenleyen yasalar çıkarması gerektiğine inanıyor.

Kimin engelli olacağını veya kimin hastalıkları olacağını önceden bilmek yakında mümkün olacağından, insanların DNA’sı ile ilgili bilgiler, ayrımcılığa neden olabilir.

İnsan genom projesi: Medikal uygulamaları

İnsan Genom Projesi, tıp dünyası için büyük bir haberdir. Daha önce, nedenleri bilinmeyen durumlar üzerinde yaratabileceği etkiyle ilişkili olasılıklar muazzamdır. Bugüne kadar bu konuyla en çok alakalı olan uygulamalarından bahsedeceğiz:

• Kanser: DNA bilgisi ile kontrolsüz neoplazmları tetikleyen mekanizmaları deşifre etmek mümkündür. Tıbbın genetik mühendisliği olarak bilinen dalı, hastalıktan kaçınılması için kusurlu genleri onarabilir.
• Doğum öncesi bozukluklar: İnsan Genom Projesi’nin en önemli uygulamalarından biri gebelikte cenin analizdir. Doktorlar, bebeğin tüm genetik bilgilerini doğumdan önce bilebilirler. Bu, gelecekte hastalıkların gelişip gelişmeyeceğini tahmin etmeyi de içerir.
• İlaçların yan etkileri: İnsan DNA’sından elde edilen bilgilerle, ilaçlar piyasaya sürülüp insanlar tarafından kullanılmadan önce sanal testlerin yapılması ve böylece olası yan etkilerinin tespit edilmesi mümkün olacaktır. Bu, ilaçların, piyasaya çıkmadan önce rafine edilmesini ve iyileştirilmesini sağlayacaktır.
• Rutin klinik muayene: Doktorların muayenehanelerinde de bu bilgilere başvurulabilir. Bir hastanın DNA bilgisini bilen doktorlar, hastanın kısa ve orta vadedeki hastalanma eğilimlerini belirleyebilir. Doktorlar, arteriyel hipertansiyon veya diyabet gibi yaygın hastalıkları azaltmak veya onlardan kaçınmak için bir eylem planı hazırlayabilirler.
• Nadir hastalıklar: Genetik bilgilerin bilinmesi, nadiren ortaya çıkan yani çok az insanda görülen hastalıklar faydalı olacaktır. Bu hastalıkların çoğu DNA’daki mutasyonlarla ilgilidir. Önlenebilir veya daha spesifik bir şekilde tedavi edilebilirler.

Etik düşünceler

İnsan Genom Projesi’nin başlangıcından bu yana, birçok yazar, iki tarafı da keskin bir kılıçla karşı karşıya olduğumuz konusunda bizi uyardı. Bilimsel bir mucize olduğu kesin ama aynı zamanda işletmeler ve bireyler açısından ahlaksız eylemlere giden bir köprü görevi de görebilir.

Yalnızca Amerika Birleşik Devletlerinde, proje bütçesinin büyük bir kısmı, insan genomuna ilişkin etik kaygılar üzerine yapılan bilimsel çalışmalar için harcandı. O halde sezgisel olarak, endişelerin var olduğunu bilebiliriz.

İnsan türünün genetik bilgilerinin tamamını bilmek ve onu manipüle etmek için teknikler geliştirmek bir norm haline gelebilir. Yani, genetik olarak normal bir insan nedir ve değildir tanımlamaya teşebbüs edebilir ve böylece bazı insanları insan dışı ilan etme riskini doğurabilir.

Ayrıca sigorta şirketleri de bilgilere erişebilir ve gelecekte hastalanma riski genetik olarak daha yüksek olan kişileri sigorta kapsamına almayı reddedebilirler.

Bunun yanı sıra şirketler de aynı mantığa dayanarak bu bilgileri, insanları işe almayı reddetmek için kullanabilirler. Hatta bu bilgileri, genç bir insanın genetik olarak belirli rollere uygun olmadığı önermesinden yola çıkarak, bu kişinin eğitime erişimine izin vermemek için bile kullanabilirler.

Sonuç

Genetik dünyası, yeni bir çağ başlattı. Geçmişteki ve günümüzdeki her bilimsel gelişme gibi bu da net kurallarla ve iyi dozda insanlık ile yönetilmelidir. İnsan Genom Projesi’ni, çıkar amaçlı dev bir şirkete dönüştürmemeliyiz. Bu proje, bizi daha da iyi insanlar yapmak için bir fırsat olmalı.