Bir Kişinin Ortalama Yaşam Süresi Hesaplanabilir Mi?

Bir kişinin ortalama ömrü hesaplanabilir mi? Bu yazıda bu sorunun cevabının ne olduğunu öğrenebilirsiniz! 

İster inanın ister inanmayın bu sorunun cevabı evettir. Bir kişinin beklenen ortalama yaşam süresi hesaplanabilir. Hatta sadece bu amaçla hazırlanmış belli formüller bile vardır.

Bir kişinin ortalama yaşam süresi hesaplanırken aşağı yukarı kaç yıl yaşayacaklarını tahmin etmeye çalışırsınız. Ancak yaşadıkları ülkenin veya bölgenin sağlık ve eğitim gibi alanlarda ne noktada olduğunu, oradaki sosyal yaşam şartlarını da bilmeniz gerekir.

Topladığınız verilere göre onların emekli olmaları için en iyi dönemin hangisi olduğuna karar verebilirsiniz. Ayrıca farklı coğrafi bölgelerde (yerel veya global boyutta) yaşayan insanların ortalama yaşam sürelerini karşılaştırmak da mümkündür.

Bu bilgi sayesinde dünya çapındaki nüfus büyümesiyle ilgili bilgilere ve demografik verilere erişmiş olursunuz.

Ortalama yaşam süresi hesabı için yapılan hayat tabloları

Yaş, cinsiyet ve ölüm oranı gibi sınıflandırmaların olduğu hayat tabloları yaparak belli bir nüfusla ilgili olasıklıkları ölçen veriler oluşturulur.

Bu hesaplama yapılırken işe nüfusun (bölge, cinsiyet ve yaş sınıflandırması yapılarak) ölüm ve doğum oranlarıyla ilgili gerçek verilere bakılarak başlanır.

Bir matematik formülü yardımıyla bu bilgiler ölüm olasılığını bulmak için kullanılır. Sonrasında ortaya çıkan bu tablo, ortalama yaşam süresini hesaplamak için kullanılabilir.

Ancak ortalama yaşam süresinin hesaplanabilmesi için demografik değişkenlerle ilgili düzenli istatistik verilere ihtiyaç duyulur. Elbette sadece tahminlere dayanarak ortalama yaşam süresinin hesaplanabilmesi mümkün değildir.

Doğuşta beklenen yaşam süresi en yaygın ölçüttür. Hesaplamalar şu üç ana kritere dayanarak yapılır:

• Cinsiyet
• Yaş
• Bölge

Üç yıllık aralıklarla hesaplama yapılması tavsiye edilir. Bunun nedeni bir tablo oluşturmanın ve beklenen yaşam süresini hesaplamanın, ölenlerin sayısıyla ilgili artış veya azalmaya duyarlı bir şey olmasıdır.

Ayrıca belediye ve kasaba gibi bölgelere bağlı hesaplama yapılması tavsiye edilmez. Çünkü sadece bir yıl içinde bile pek çok değişim görülebilir.

Bahsettiğimiz nesil gerçek mi yoksa kuramsal mı?

Hesaplamada yararlanılan neslin varsayımsal olup olmadığı önemlidir. Bu, hesaplamanın belli bir amaca hizmet edip etmeyeceğine karar verir.

Varsayımsal bir nesilse, o dönemde veya o yılda aynı veya benzer koşullara sahip başka bir neslin ortalama yaşam süresine bakarak varsayımsal neslin beklenen yaşam süresini hesaplama girişiminde bulunabilirsiniz.

Beklenen yaşam süresini hesapladığınız nesil gerçekse, yaşanılan yıllar belli bir grup tarafından paylaşılıyorsa, gruptaki her bir bireyin yaşadığı yıl miktarının üzerinde çalışabilirsiniz.

Matematiksel işlemler ve formüller

Matematiksel işlemler belli bir yaştaki (x) bir neslin yaşadığı toplam yıl miktarının hesaplanmasıyla başlar.

Genel olarak analize doğumdan itibaren başlanır, x=0’dır. Beklenen yaşam süresi, bir kişinin x’e kadar yaşadığı toplam yılın, yine x’e kadar yaşayan toplam kişi sayısına bölünmesiyle bulunur.

Formül şöyledir: ex=Tx/lx.

• Tx, bir kişinin x yaşından beri yaşadığı toplam yılı temsil eder.
• lx ise x yaşına kadar yaşamış toplam insan sayısını gösterir.

Bunun yanı sıra bu yaştan sonraki (Tx) her bir yaş için yaşanan toplam yıl sayısını da gösteren bir sütun da hesaplanmalıdır. Bu genellikle o yaş aralığında (Lx) yaşanan yılları gösteren bir önceki sütundan çıkarılabilir. Yaş aralığı, o zamandan sonra bir kişinin yaşayacağı yılları bulmak için x yaşından itibaren eklenebilir.

Hayatta kalma verisi

Bir önceki hesaplamanın tersine, formül detaylı tablolar yerine kısaltılmış tablolardan çıkarıldığında, yaşların arasındaki aralıkların beşte birlik değerde olması normaldir. Bu aralıklar, sonda açık bir aralık bırakarak, ilk ve sonrasında gelen dört yıldaki ölüm oranını belirlerler.

Beklenen yaşam sürelerinin karşılaştırılması

Her bir bireyin beklenen yaşam süresini hesaplamanın sağladığı pek çok fayda vardır. Bu bilgilerden pek çok uygulamada yararlanılabilir. Tek yapmanız gereken kişinin doğduğu tarihi, doğduğu yeri ve cinsiyetini girmektir.

Belli veri tabanları aracılığıyla farklı ülkelerde yaşayan insanların ortalama yaşam sürelerini karşılaştırmanız veya yaklaşık olarak hangi tarihte öleceklerini tahmin etmeniz mümkündür.

Bu dünyanın farklı yerlerindeki insanlar için yapılabilir. İnsanların çok yaşlanana kadar yaşadığı veya genç yaşta öldüğü bir ülkede mi yaşıyorsunuz, bunu öğrenebilirsiniz.

Bu tahminler farklı sebeplerle değişkenlik gösterebilirler. Ancak her ne olursa olsun başlığımızdaki sorunun cevabı evettir: Beklenen yaşam süresi hesaplanabilir.