Prolaktin: Nedir ve Nasıl Çalışır?
Prolaktin, hipofiz bezi temel olarak vücudun ön kısımları tarafından sentezlenip üretilen peptit hormonudur.
Bu hormonun fizyolojisi ve biyokimyası hakkında yapılan çalışmalar ilerledikçe vücudun farklı doku ve organlarında 300’den fazla işlev yaptığı tespit edilmiştir.
Bu fonksiyonlar içinde bulunan başlıca işlevlerin meme bezlerinde süt üretmek ve korpus luteumda, progesteron sentezlemek olduğunu söyleyebiliriz.
Bebek emzirme döneminde meme ucunu emdiğinde, bu hormonun daha kaliteli bir şekilde işlevini gerçekleştirmesine yardımcı olur. Alınan refleks ile besleme görevini yerine getirir.
Diğer taraftan, bu hormon, stresi artıran veya azaltan belirli faktörler göz önüne alındığında, kolayca değişme eğiliminde olan bir hormondur.
Vücuttaki prolaktinin fonksiyonları
Memelilerde prolaktin reseptörlerinin geniş dağılımı göz önüne alındığında, bu hormonun vücutta çok sayıda etkisi bulunmaktadır. En çok çalışılanları hormonlara bir göz atalım:
Üreme
Prolaktin, meme bezinin hem morfolojik hem de fonksiyonel gelişiminde ve ayrıca korpus luteumun salgılama aktivitesinde önemli bir rol oynar. Bu şekilde üreme fonksiyonlarını da etkiler.
Prolaktin sayesinde, meme bezinin lobulo-alveolar kanalları gebelik sırasında dallanabilir, büyüyebilir ve gelişebilir. Buna ek olarak, süt sentezlenme işlemi sırasında, bu hormon birkaç işlevi daha yerine getirir:
- Amino asit alımını uyarır,
- Kazein ve laktalbumin sentezini artırır,
- Sütteki laktoz ve yağ asitlerinin sentezini artırır.
Homeostaz (homeostasis) veya dengeleşim
Üreme işlevlerini düzenlemenin yanı sıra, Prolaktin, vücudun kendi iç mekanizmasının düzenini ve özelliklerini koruyan bir dizi kendi kendini düzenleme işlevine sahip dengeleşim kuran bir hormondur.
Tüm bu özelliklerinin yanısıra, timus hücrelerinin ve periferik lenfoid organların gelişimi ve olgunlaşmasında doğrudan veya dolaylı olarak rol oynayan prolaktinin imümünoregülatör etkilerini de vurgulamamız gerekir.
Sodyum, kalsiyum ve klorür iyonlarının bağırsağın epitel membranları vasıtasıyla taşınmasını, amino asitlerin meme bezinin epitel hücreleri tarafından alımını ve böbrekteki diğer iyon konsantrasyonunu ve suyu kontrol ederek homeostazı da düzenler.
Ter ve gözyaşı bezlerinde prolaktin, iyonik bileşimini modüle eder.
Bunu da okuyun: Anne Sütü Nasıl Oluşur?
Prolaktin sekresyonunun düzenlenmesi
Prolaktin salgılanmasını düzenleyen çok sayıda fizyolojik uyaran bulunmaktadır:
- Emzirme sırasında meme ucunun emilmesi,
- Stres,
- Yumurtalık steroidlerinde artış, özellikle östrojenler,
- Ve diğerleri.
Tüm bu uyaranlar hipotalamus tarafından toplanır ve prolaktin salgılayan faktörleri ve inhibe edici faktörleri sentezlemeye başlar. Bu şekilde hipotalamus, genel olarak prolaktin sentezi salgılanmasını sağlayarak inhibe edici bir etki gösterir.
Ayrıca, bu hormonun sentezi ve salgılanması, adenohipofiz hücrelerinin yanı sıra diğer hipofiz hücreleri tarafından salgılanan diğer pek çok faktörden etkilenir.
Bu etkilerinin yanında dopamin, prolaktin sentezi ve sekresyonunun temel inhibitörüdür. Bu nörotransmiter, laktotropik hücrelerin zarı üzerindeki dopamin D2 reseptörleri ile etkileşime girdikten sonra inhibe edici özelliğini işleme koyar.
Prolaktin sekresyonunu da düzenleyen diğer maddeler şunlardır:
- Histamin: H1 ve H2 reseptörleri aracılığıyla etki eder. İlkinin aktivasyonu, prolaktin sekresyonu üzerinde uyarıcı bir etkiye sahiptir. Aksine, H2’nin aktivasyonu onu engeller.
- Asetilkolin: Asetilkolin’in aktive olması, dopamin sekresyonunu ve bunun sonucunda prolaktin sekresyonunun inhibisyonunu destekler.
- Tiroid uyarıcı hormon: Tiroid bezi üzerindeki işlevine ek olarak hipofizin laktotropik hücreleri tarafından prolaktin salgılanmasını da uyarır.
Hipofiz prolaktin sekresyon şekilleri
Prolaktin seviyeleri yaşam boyunca değişkenlik gösterir. Çocukluk döneminde yüksektir ve bir yetişkinin seviyesine ulaşana kadar azalır.
Yaşlılık döneminde hipotalamusun inhibitör kontrolünün zayıflamasına bağlı olarak bu seviyelerde yine bir artış yaşanır.
Bunun dışında, plazma prolaktin konsantrasyonları da gün boyunca değişiklik gösterir ve uyku döneminde uyanma dönemine göre daha yüksektir.
Bunu da okuyun: Hipofiz Adenomu Nedir?
Sonuç
Prolaktin, vücutta birçok biyokimyasal sürece dahil olan doğal bir hormondur. Bununla birlikte, ana işlevi, üreme ve homeostatik dönemde ortaya çıkar.
Bu hormonun seviyelerinin kontrol altında tutulması önemlidir, çünkü bunlar artıp azalarak farklı semptomlara neden olabilir. Bu konuda aklınıza takılan sorular olduğunda, lütfen, doktorunuza veya eczacınıza danışınız.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Bernard V, Young J, Chanson P, Binart N. New insights in prolactin: pathological implications. Nat Rev Endocrinol. 2015 May;11(5):265-75.
- Botella Llusia, J. (1979). PROLACTINA. Acta Ginecologica.
- Blanco-Favela, F., Legorreta-Haquet, M. V., Huerta-Villalobos, Y. R., Chávez-Rueda, K., Montoya-Díaz, E., Chávez-Sánchez, L., & Zenteno-Galindo, E. (2012). Participación de la prolactina en la respuesta inmune. Boletin Medico Del Hospital Infantil de Mexico.
- Breves JP, Serizier SB, Goffin V, McCormick SD, Karlstrom RO. Prolactin regulates transcription of the ion uptake Na+/Cl- cotransporter (ncc) gene in zebrafish gill. Mol Cell Endocrinol. 2013 Apr 30;369(1-2):98-106.
- Glasow A, Breidert M, Haidan A, Anderegg U, Kelly PA, Bornstein SR. Functional aspects of the effect of prolactin (PRL) on adrenal steroidogenesis and distribution of the PRL receptor in the human adrenal gland. J Clin Endocrinol Metab. 1996 Aug;81(8):3103-11.
- Méndez-Hernández, I. C., Cariño, C., & Díaz, L. (2005). La prolactina en el sistema inmunológico: Aspectos de síntesis y efectos biológicos. Revista de Investigacion Clinica.
- Pathipati P, Gorba T, Scheepens A, Goffin V, Sun Y, Fraser M. Growth hormone and prolactin regulate human neural stem cell regenerative activity. Neuroscience. 2011 Sep 8;190:409-27.
- Park S, Kim DS, Daily JW, Kim SH. Serum prolactin concentrations determine whether they improve or impair β-cell function and insulin sensitivity in diabetic rats. Diabetes Metab Res Rev. 2011 Sep;27(6):564-74.
- Saleem M, Martin H, Coates P. Prolactin Biology and Laboratory Measurement: An Update on Physiology and Current Analytical Issues. Clin Biochem Rev. 2018 Feb;39(1):3-16.