Kortikotropin Hormonu: Özellikleri ve Etkileri

Kortikotropin hormonu, adrenal korteksin üç kısmından ikisini, kortizol ve kortikosteron glukokortikoidlerin salgılandığı kısımlarını uyarır. Bu yazımızda, bu hormonun özellik ve etkilerini keşfedin.

Adrenokortikotropin (ACTH) de denen kortikotropin hormonu 39 amino asitten meydana gelen bir polipeptittir. Gün içinde hipofiz bezinde az miktarda (10 mg kadar) üretimi gerçekleşir ve bu hormon böbreküstü bezini uyarmakla görevlidir. Bundan dolayı, ACTH adrenal korteksin üç kısmından ikisini, kortizol ve kortikosteron glukokortikoidlerin salgılandığı kısımlarını uyarır. Bunun yanı sıra, androjen üretiminin gerçekleştiği retiküler bölgeyi de uyarır. Biyolojik bağlamda fonksiyonu kortizol salınımının tetiklenmesidir. Bu sayede gergin ve stresli zamanlarda, vücut daha çok kortikotropin hormonu üretir.

Adrenokortikotropin (ACTH) Sentezi

Hipotalamus tarafından kortikotropin salıcı kormonun (CRH) salınmasına karşılık, hipofiz bezi ACTH sentezler. Benzer şekilde, böbreküstü bezleri vücudun stresle başa çıkmasını sağlayan kortizol adında bir hormon salınımı gerçekleştirir. Kortizol yaşamın devamlılığı için gerekli bir hormondur. Bu sayede, kandaki kortizol seviyesi kontrol altında kalır.

Kortikotropin Hormonu Seviyesinin Ölçümü

ACTH analizinin amacı hipofiz bezinin fonksiyonunu değerlendirmek ve böbreküstü bezlerinde herhangi bir sorun olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Bu analiz, aşağıdaki hastalıkların teşhisinde oldukça fayda sağlar:

• Addison hastalığı,
• İrsî adrenal hiperplazi
• Cushing sendromu

Kortizol seviyesi yükseldiğinde, ACTH seviyesi normal olarak düşer. Kortizol seviyesi düştüğünde, ACTH seviyesi genellikle yükselir.

Fakat yüksek ACTH seviyesi yüksek iken düşük kortizol seviyesi görülebileceği gibi bunun tersi de görülebilir. Bu böbreküstü bezlerindeki bir sorundan kaynaklanıyor olabilir. Fakat, düşük ACTH ve kortizol seviyelerinin de hipofizle ilişkili bir probleme dayanıyor olması mümkün.

Aşırı derecede ACTH üretimi olduğu zamanlar, bu durum aşırı aktif bir hipofiz bezine ya da akciğer tümörüne işaret edebilir.

ACTH ve kortizol seviyeleri gün içinde değişir. Kortikotropin normal koşullarda en yüksek seviyesine günün erken saatlerinde; 6 ile 8 arası, ulaşır. En düşük seviyeler ise akşam 6 ile 11 arası görülür.

Eğer doktorunuz gerekli görürse, ACTH seviyenizi sabah ya da akşam saatlerinde ölçecektir. Genelde ACTH seviyesini ölçerken kortizol seviyesini de ölçerler. Kortikotropin hormonu, kanınızdaki miktarın dakika dakika değişim göstermesini sağlamak için nabızla birlikte salınır.

Kortikotropin Hormonu İçin Normal Değerler

Günün erken saatlerinde alınan kan örneklerinde normal kortikotropin seviyesi 80 pg/mL ya da 18 pmol/L’dir. Akşam yapılan ölçümlerde ise bu değer 50 pg/mL ya da 11 pmol/L’den azdır.

Normalden Yüksek ACTH Seviyesi Ne Anlama Gelir?

Kortikotropin seviyesi normalden yüksek olduğunda bu aşağıdaki hastalıkların göstergesi olabilir:

• Addison hastalığı: Böbreküstü bezleri yeterli seviyede kortizol üretemez.
• İrsî adrenal hiperplazi: Bu hastalıkta böbreküstü bezleri yeteri kadar hormon üretemez.
• Tip 1 multipl endokrin tümör sendromu: Bir ya da birden fazla endokrin bezi gereğinden fazla aktif olduğunda ya da tümör oluşturduğunda meydana gelir.
• Cushing hastalığı: Hipofiz bezi, genelde iyi huylu tümörden kaynaklı, çok fazla kortikotropin hormonu salgıladığı zaman ortaya çıkar.
• Ektopik Cushing sendromu: Bu akciğerlerde, tiroit ya da pankreasta görülen nadir bir tümör türüdür ve çok fazla kortikotropin hormonu üretir.

Normalin Altında ACTH Seviyesi

Kortikotropin seviyesinin normalin altında olması şunların göstergesi olabilir:

• Hipopitüitarizm – hipofiz bezinin kortikotropin gibi hormonları yeterince üretememesi durumudur.
• Böbreküstü bezlerinde tümör – burada tümör kortizol hormonunun çok fazla üretilmesine neden olur.
• Glukokortikoid içeren ilaç tedavilerinin kortikotropin üretimini engellemesi.

Sonuç

Kortikotropin seviyesi kan örneğinin alındığı saat gibi pek çok etmene bağlı olarak değişim gösterebilir. Bu sebepten ötürü, kanınızdaki kortizol seviyesi gibi diğer ölçümlerin de yer aldığı farklı testlerin bu kortikotropin testi ile birlikte değerlendirilmesi gerekir.