Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı 35-40 yaşları arasındaki insanları etkiler ancak genellikle kişi 50 yaşını geçinceye kadar tanı konmaz. 

Yazan ve doğrulayan doktor Maricela Jiménez López.

Son Güncelleme: 25 Ağustos, 2022

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) yavaş ilerleyen uzun süreli bir hastalıktır. Akciğerlerinizi etkiler ve nefes almayı zorlaştırır. Sonuçta günlük hayattaki işlerimizi yapmakta güçlük çekmeye başlarız. Bu da hayat kalitemizi tehdit eder.

KOAH terimi genellikle kronik bronşit ve amfizem durumunu tarif etmek için kullanılır. Bu iki hastalık, birlikte veya ayrı ayrı ortaya çıkabilen ilerlemeli akciğer hastalıklarıdır. KOAH’ın en yaygın formunda iki hastalık bir arada görülür.

Kronik bronşit

İsminden de anlaşılacağı üzere, kronik bronşit, akciğerlerdeki hava yollarının (bronş) kronik olarak (sürekli) iltihaplanmasıdır. Kronik bronşit, her gün görülen, balgam üreten, art arda gelen iki veya daha fazla yılda en az 3 aylık periyotlarda meydana gelen öksürük olarak tanımlanır.

Bronşit, akciğerlerin bronşları nemli tutmak için fazladan mukus üretmesi anlamına gelir. Bu durum öksürüğe ve solunum yollarının daralmasına neden olur. Hava solunum yolundan özgürce geçmekte zorlanır. Sonuç olarak kişi nefessiz kalır.

Amfizem

Amfizem ise akciğer keseciği büyüyüp ağrımaya başladığında oluşan hastalıktır. Bu durum oksijenin akciğerden kan akışına yaptığı yolculuğu verimsiz bir hale getirir. Kesecikler çöker. Bronşiol denen mikroskopik hava yollarını destekleyemezler. Bu da nefes alıp vermeyi çok zor hale getiren solunum yolları problemlerine yol açar.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığının belirtileri nelerdir?

KOAH’ın belirtileri uzun yıllar içinde yavaş yavaş gelişir. Başlıca belirtiler nefes almada zorlanma, göğüste daralma ve hırıltı ve çoğu zaman balgamlı veya mukozalı öksürük olarak sıralanabilir.

Bir doktor pek çok faktörü değerlendirerek KOAH’ınızın hafif, orta veya ciddi seviyede olup olmadığına karar verecektir. Önce hastada belirtilerin olup olmadığına bakacak, hastanın nefes alırken ne kadar efor harcadığını ve bunun hastanın günlük yaşamını ne kadar kısıtladığını inceleyecektir.

Sonra hastanın solunum yollarında sıklıkla enfeksiyon oluşup oluşmadığını inceleyecek, kronik (süregelen) bir öksürüğü olup olmadığına bakacak ve ne sıklıkta şiddetli bir şekilde hastalandığını değerlendirecektir. Şuna dikkat etmeliyiz: KOAH’ı olanlar genellikle soğuk algınlığı gibi solunum yollarındaki enfeksiyondan kaynaklanan sorunlar nedeniyle şiddetli hastalıklar geçirirler.

Şiddetli KOAH

KOAH’ın son aşamasında şiddetli akciğer hastalığına eşlik eden başka belirtiler ve işaretler de olabilir:

• Ciltte morarma (mavi hastalık)
• Sıvı toplanması (ayaklarda, bileklerde ve bacaklarda şişliğe neden olabilir)
• Aşırı bitkinlik
• Kilo kaybı

Kronik obstrüktif akciğer hastalığının nedeni nedir?

Vakaların çoğunda, kronik obstrüktif akciğer hastalığının nedeninin sigara içmek olduğu görülür. Özellikle çocukluk çağında sigara içilen ortamda bulunmuş olmak KOAH’a yakalanma riskini artırır. Bazı vakalarda çalışırken uzun süre toza veya kimyasal dumana maruz kalmış olmak da KOAH’a yakalanarak sonuçlanabilir. Hava kirliliği hastalığın gelişiminde ve kötüleşmesinde etkili olabilir. 

Risk faktörleri

Sigara içmenin, toza ve dumana maruz kalmanın sizi riske atmasının yanı sıra, kronik obstrüktif akciğer hastalığına yakalanma riskinizi artıran pek çok başka faktör de vardır. Bu faktörler şöyle sıralanabilir:

• Ailede KOAH geçmişi (özellikle de sigaran içen üyeler varsa)
• Ailede astım geçmişi (ve uzun süre bu hastalıkla boğuştularsa)
• Çocukluk boyunca solunum yollarında ve akciğerlerde sorunlar çıkması

Testler ve tanılar

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı tanısı konabilmesi için bir doktor hastadan o kişinin sağlık durumuyla ilgili bilgi edinmesini sağlayacak bazı testler ister. Bu testlere rağmen apaçık ortada olan belirtiler aranır. Hastayla bir görüşme gerçekleştirilerek durumuyla ilgili bilgi edinilir. 

Elbette doktor hastanın halihazırda veya daha önce sigara içip içmediğini, gaza, toza veya dumana maruz kaldığı bir yerde çalışıp çalışmadığını sorar.

Hastanın sağlık durumunun arka planını keşfetmek için şu testler yapılır:

• Akciğer fonksiyonu testleri. Spirometri, hastanın spirometre isimli bir makineye nefesini verdiği bir akciğer fonksiyonu testidir. KOAH tanısını koymak için bir saniyede verilen ve alınan hava miktarı kullanılır.
• Göğüs röntgeni veya bilgisayarlı tomografi. Bu testler bir kişinin KOAH olabileceğine dair göstergeleri ortaya çıkarabilirler. Görüntüleme testleri belirtilere neden olan diğer durumları da ortaya koyabilir.
• Arteriyel kandaki gaz miktarının ölçülmesi. Bu testlerle akciğerlerin iyi çalışıp çalışmadıklarını anlamak için kandaki oksijen ve karbondioksit miktarı ölçülebilir.

Komplikasyonlar

• Anksiyete ve depresyon
• Kalp yetmezliği
• Tip 2 diyabet
• Akciğer hipertansiyonu (akciğer damarlarında ve atardamarlarda yüksek basınç)
• Polisitemi (kırmızı kan hücrelerinde artış)
•  Osteoporoz (kemik yoğunluğu ve gücünün azaldığı bir durum, böylece kırık riski artar)

Ne zaman doktorunuzla konuşmalısınız?

Kişi sigara içen biriyse, 35 yaşını geçmişse ve aşağıdaki belirtilerle karşı karşıyaysa doktoruyla konuşmalıdır:

• Nefes almada zorluk ve hırıltı. Önceleri bu durum yalnızca fiziksel aktivite esnasında ortaya çıkar.
• Çoğu zaman kişiyi her gün birkaç kez etkileyen balgamlı veya mukozalı öksürük
• Solunum yollarında sıklıkla enfeksiyon olması (öksürüğe sebep olan soğuk algınlığı gibi)

Ne yapılabilir?

Kendiniz için yapabileceğiniz en önemli şey, KOAH’ınız varsa derhal sigarayı bırakmanızdır. Öksürüğünüz iyileşecek, nefes alırken daha az zorluk çekeceksiniz ve akciğerlerdeki hasar da azalacaktır.

KOAH ilerleyen bir hastalıktır ve maalesef tedavisi yoktur. Ayrıca akciğerlerde meydana gelen hasarı geri almanın da bir yolu yoktur. Ancak akciğer fonksiyonlarını iyileştirmeye yardımcı olan, belirtileri yatıştıran ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatan tedaviler mevcuttur.