Obeziteyle Savaş: Yapay Tatlandırıcılar İşe Yarar Mı?

Geleneksel olarak yapay tatlandırıcılar obezite yönetiminde faydalı bir seçenek olarak görülür. Ancak gerçekten de durum böyle midir? Bu sorunun cevabını yazımızda bulabilirsiniz. 

Yazan ve doğrulayan Hemşire Daniel Baldó Vela.

Son Güncelleme: 16 Eylül, 2022

Tatlandırıcı kelimesi, şekerli bir tat katabilen herhangi bir maddeyi ifade eder. Bu yazıda kalorisiz yapay tatlandırıcılar obeziteyle savaş için destekleyici özellik taşır mı sorusunun cevabını vereceğiz.

Tatlı ihtiyacı

Tarih boyunca insanlar tatlı yiyecekleri tercih etme eğiliminde oldular. Ancak 18. yüzyıldan itibaren şekerin zararlı olduğunu keşfettiler. Aynı dönemde kadın stereotipi daha ince bir figüre dönüşmeye başladı.

Bunlar, 19. yüzyılda ilk kez kalorisiz tatlandırıcıların üretilmeye başlanmasına yol açtı. Tüketiciler rahatlamıştı. Ne de olsa bu, onların sağlıklarına zarar vermeden şekerli yiyecekleri yiyebilmelerini sağlayacak bir çözüm gibi görünüyordu.

Peki, gerçekten de böyle miydi?

Yapay tatlandırıcılar insanların tüketimi için güvenlidir

Kapsamlı olarak bakılacak olursa, bilim adamları, aşırı kilonun önlenmesinde, tedavisinde ve kontrol edilmesinde yapay tatlandırıcıların faydaları olduğunu kanıtladılar.

Profesyoneller spesifik olarak pek çok şeyin yanında onların insülinin, iştahın, doygunluğun, yiyecek ödüllendirme sisteminin, bağırsak mikrobiyotasının ve yağ hücrelerinin üzerindeki etkileri konusunda çalıştılar. Bunların hepsinin obezitenin gelişmesinde bir rolü var.

Obeziteyle savaş: Yapay tatlandırıcılar işe yarar mı?

Kapsamlı olarak bakılacak olursa, bilimsel kanıtlar obeziteyle savaşmaya yardımcı olmada yapay tatlandırıcıların kullanımını desteklemez.

İşte etkisiz olmalarının bazı nedenleri:

İnsülin salgılanmasında tatlandırıcıların aksiyon mekanizması

İnsülin, pankreasın salgıladığı bir hormondur. Kandaki fazladan glikozu yok eder. Bunu yapabilmek için glikozu, glikojen depolarına ve vücut yağına taşır.

Bugüne kadar bilim adamları, sıfır kalorili tatlandırıcıların insülin salgılanmasını uyaramadıklarına inandılar. Bu doğru olsa da belli gizli nüanslar mevcuttur.

Yapay tatlandırıcılar, doğrudan insülin üretimini uyaramazlar. Ancak dolaylı yoldan bunu yapabilirler. Bu dolaylı etki, onların gastrik boşalımı hızlandırma ve bağırsak emilimini artırma yeteneklerinden kaynaklanır. Ancak yapay tatlandırıcılar kalorisiz maddeler olduklarından bu bir sorun olmamalıdır.

Ancak onları kalori içeren yiyeceklere (meyve suyu, kurabiye, bisküvi ve süt ürünleri gibi) eklemek, kanda aşırı glikoz miktarına yol açabilir. Bu da insülin seviyesinin zirve yapmasına yol açabilir.

Stabil olmayan glikoz seviyeleri insülin üretimi için pankreasın tekrar tekrar uyarılmasını temsil eder. Bu da “insülin direnci” denen duruma yol açar. Sonuçta bu durum diabetes mellitus, aşırı kilo ve obezite riskinde artışa sebep olur.

Yapay tatlandırıcılar ve enerji dengesi

Enerji dengesi konsepti, aldığınız kalorilerle harcadığınız kaloriler arasındaki ilişkiyi ifade eder. Pozitif enerji dengesi harcadığınızdan daha fazla kalori almanız demektir. Negatif enerji dengesi ise tam tersidir.

Tatlandırıcılarda kalori yoktur. Ancak yine de insanları pozitif enerji dengesine yatkın hale getirirler. Bunun sebebi:

• İştahınızı artırır ve daha az tokluk sağlarlar.
• Şekerli tatları ters etki yapar. Tekrar tekrar yapay tatlandırıcılara maruz kalmak, bir kişinin onlara olan bağlılığını artırır. Tatlarının doğal yiyecekler tarafından erişilemez olduğunu hesaba katarsak, yapay tatlandırıcı tüketen kişilerin yapay yiyecekleri tercih edecekleri açıktır. Bu yiyecekler genellikle sayısız boş kalori içerirler.
• Şişmanlatmıyor oldukları fikri, insanların onları daha fazla tüketmelerine yol açar. Sonuçta tatlandırıcı tüketimi artmış olur.
• Yiyeceklerin termik etkisini azaltırlar. Bu konsept, harcanan kalorileri ifade eder. Bu, mideye giden yiyeceklerin sindirimi, emilimi ve boşaltımı esnasında gerçekleşir. Azalması, harcanan enerjide azalmayı temsil eder. Bu nedenle pozitif enerji dengesi riski daha fazladır.
• Yiyecek ödüllendirme sistemlerini aktif hale getiremezler. Onu tüketenlerin bıkmadan usanmadan haz peşinde koşarak sürekli yemek yeme ihtiyacı duymalarının nedeni budur.

Yapay tatlandırıcıların bağırsak mikrobiyotasına etkisi

Bağırsak mikrobiyotası sindirim kanalınızda karşılıklı yarar sağlama odaklı bir ilişki içinde yaşayan bakterileri ifade eder. Ancak pek çok etken tarafından hayat boyunca değişime uğrayabilir. Diyet, bu etkenlerden biridir.

Obez insanlar, sonuçta obeziteyi destekleyen karakteristik bir mikrobiyotaya sahiptirler. Artık yapay tatlandırıcıların sağlıklı bakterilerin değişmesine katkı sağladıklarını biliyoruz.

Yapay tatlandırıcıların yağ hücrelerindeki aksiyon mekanizması

Son olarak, yapay tatlandırıcıların yağ hücrelerinin (adiposit) boyutu ve sayısı üzerindeki rolü değişkenlik gösterir.

Kapsamlı olarak bakılacak olursa, bu, hem yapay tatlandırıcının hem de onu tüketenin özelliklerine bağlıdır. Bu nedenle bilimsel kanıtın bu konuyu bir sonuca vardırmayı imkansız kılıyor.

Ancak bahsettiğimiz her şeyi aklınızda tutarak, yapay tatlandırıcıların aşırı kilo ve obeziteyle savaş için iyi müttefikler olmadıklarını söyleyebiliriz.