Otoimmün Protokol: Neleri Kapsar?

Otoimmün protokol, enflamasyonu, ağrıyı ve otoimmün hastalıkların diğer çeşitli klinik dışavurumlarını azaltmayı hedefleyen diyet türüdür. Neleri kapsar? Bugünkü yazımızda bilmeniz gereken her şeyden bahsedeceğiz.  

AIP diyeti olarak da bilinen aynı otoimmün protokol diyeti son yıllarda önemli miktarda popülerlik kazanmış bir diyet modelidir. Bu model, sağlıktaki değişikliklerin gözlemlenmesi için birkaç hafta boyunca belli bazı gıdaların tüketiminden kaçınmaktan oluşur.

Enflamatuvar Bağırsak Hastalıklar dergisinde yayınlanan bir makalede belirtildiği gibi, amacı, enflamatuvar bağırsak hastalığı ve çölyak hastalığı gibi otoimmün durumların, enflamasyon, ağrı ve diğer belirtilerinin kontrolüne katkıda bulunmaktır.

Peki, bu konuda ne bilmelisiniz? Bunları size bu yazıda anlatacağız!

Otoimmün protokol diyeti nedir?

Otoimmün protokol (AIP), sağlık üzerindeki etkilerini gözlemlemek için birkaç hafta boyunca belli gıda çeşitlerini yeme değ içeren bir eleme diyetidir. Özellikle sedef hastalığı, romatoid artrit, lupus ve enflamatuvar bağırsak hastalığı gibi otoimmün hastalıkların varlığında uygundur.

Bu hastalıkların eklem ağrısı, yorgunluk, karın ağrısı, ishal, sinir hasarı ve zihinsel karışıklık gibi çeşitli belirtileri vardır. Kökenleri çok faktörlüdür ve genetik ve çevresel faktörleri içerir.

Ancak hipotezlerden biri onları bağırsak bariyerinin hasar görmesiyle ilişkilendirir. Hal böyle olunca bazı gıdaların tüketimiyle bağlantılı olabileceği düşünülür.

Esasen AIP diyeti, bu yiyeceklerin elenmesini ve bunların yerine bağırsağın “onarımına” yardımcı olan ve mikrobiyota dengesini destekleyen besin açısından zengin seçeneklerin konmasını öneriyor. Ayrıca  gluten veya laktoz içeren ürünlerin de elenmesini öneriyor. Çünkü bunlar, hassas kişilerde genellikle anormal bağışıklık yanıtlarına neden oluyorlar.

Otoimmün protokol diyetinin aşamaları

Otoimmün protokolün (AIP) popüler paleo diyetiyle bazı benzerlikleri vardır. Hatta bazı uzmanlar otoimmün protokolü paleo diyetinin bir uzantısı olarak görürler. Ne olursa olsun AIP varyantı biraz daha sıkıdır ve iki ana aşamadan oluşur.

Eliminasyon aşaması

AIP diyetinin ilk aşaması bağırsak iltihabı veya mikrobiyota dengesizlikleriyle bağlantılı olabilecek gıdaların ve ilaçların elenmesini içerir. Burada genellikle alerji ve istenmeyen reaksiyonlara neden olan ürünler hesaba katılır.

Örneğin:

• Tahıllar
• Kuru baklagiller
• Kuru yemişler
• Tohumlar
• Patlıcangiller
• Yumurtalar
• Süt ürünleri
• Bitkisel yağlar
• Gıda katkı maddeleri
• Rafine şekerler
• Kahve
• Alkol
• Tütün
• İşlenmiş ürünler
• Non-steroidal anti-enflammatuvar ilaçlar (NSAID), ibuprofen, naproksen, diklofenak ve yüksek doz aspirin gibi.

Elbette onların yerine, uzmanlar taze, besin açısından zengin ürünlerin tüketilmesini önerirler. Üstelik bireyler fermente gıdaları veya biraz probiyotik içeriği olan gıdaları ihmal etmemelidirler. Ayrıca gevşeme teknikleri, fiziksel aktivite ve daha iyi uyku kalitesiyle yaşam tarzını iyileştirmek için çaba göstermek önemlidir.

Bu aşamanın süresi, kişi, belirtilerinde bir iyileşme hissedene kadar uzayabilir. Bu  genellikle 30 ile 90 gün arası sürebilir. Ancak bazı insanlar üçüncü haftadan sonra etkileri hissederler.

Yeniden tanıştırma aşaması

Bireyler otoimmün hastalığın semptomlarında bir iyileşme olduğunu fark eder etmez yeniden tanıştırma aşaması başlar. Bu, kaçınılan gıdaları birer birer beslenme programına dahil etmekten oluşur. Elbette bu, kişinin tolerans düzeyine bağlı olacaktır.

Bu aşamada, bozukluğun belirtilerini tetikleyen gıdaların neler olduğunun anlaşılması amaçlanır. Ayrıca daha çeşitli ve eksiksiz bir beslenme programı yaratmak için herhangi bir belirtiye neden olmayan gıdaların yeniden tanıtılması hedeflenir.

Her bir yiyeceğin yeniden tanıtımı, yavaş yavaş yapılmalı, birbirlerinin arasında 5 ila 7 gün ara bulunmalıdır. Bu süre, belirtilerden herhangi birinin yiyeceğin tüketilmesinden sonra tekrar ortaya çıkıp çıkmadığını belirlemek için yeterlidir. İyi tolere edilenler beslenme programına dahil olmaya devam edebilirler. Gerisi dahil edilmemelidir.

Yiyeceklerin yeniden tanıştırılması için adımlar

AIP diyetinde, yiyecekleri yeniden tanıtma aşamasında takip edilmesi gereken birkaç adım vardır. Bunun bir sağlık uzmanının rehberliğinde yapılması ve iltihaba neden olmayan durumlarda doğru anın nasıl seçileceğinin bilinmesi önemlidir. Bu yüzden kötü bir gece uykusu ya da stres yaşanan anlardan sonra yeniden tanıtmanın ertelenmesi daha iyidir.

Mümkünse rahatsızlığı tetikleyebilecek maddenin daha düşük konsantrasyonlarda bulunduğu yiyeceklerin yeniden tanıtılması idealdir. Örneğin söz konusu süt ürünleri olduğunda yoğurt gibi fermente seçeneklerle başlamak en iyisidir.

Adımlar aşağıdaki gibidir:

1. Yeniden tanıtmak istediğiniz yiyeceği seçin. Daha sonra test için seçilen günde, gün içinde birkaç kez tüketin. Daha sonraki 5 veya 6 gün boyunca bu yiyecekten tamamen kaçının.
2. Üründen küçük bir miktar yiyin ve reaksiyonları kontrol etmek için yaklaşık 15 dakika bekleyin.
3. Herhangi bir belirti varsa test sona ermeli ve birey, bu yiyecekten kaçınmaya devam etmelidir. Ancak belirtiler ortaya çıkmıyorsa, o zaman bireyin, bir yandan etkilerini 2 veya 3 saat daha gözlemleyerek daha büyük bir porsiyonu denemesi gerekir.
4. Hiçbir belirti yoksa o zaman kişi, aynı yiyeceğin normal bir porsiyonunu yiyebilir. Daha sonra başka bir yiyeceği yeniden tanıtmadan önce 5 veya 6 gün boyunca tekrar kaçınmaları gerekir.
5. Prosedürü tekrarlayın.

Otoimmün protokol diyetinde izin verilen ve yasaklanan yiyecekler

AIP diyetinin başarılı olabilmesi için, izin verilen ve yasaklanan gıdalarla ilgili tavsiyelere saygı gösterilmesi gerekir. Bu bağlamda birçok kısıtlama olduğunu unutmamalısınız. Bu yüzden eksikliklerden kaçınmak için bir beslenme uzmanından tavsiye almak en iyisidir.

İzin verilen yiyecekler

• Çeşitli bitkiler ve yosunlar
• Bol omega 3 içeriği olan yüksek kaliteli balık ve deniz ürünleri
• Taze meyveler (ölçülü miktarda)
• Fermente ve probiyotik gıdalar (kombuça, kimçi, lahana turşusu, turşu ve hindistan cevizi kefiri)
• Yağsız etler ve dana ciğeri
• Zeytin, hindistan cevizi ve avokado yağı
• Tohumlardan gelmeyen otlar ve baharatlar
• Bal gibi doğal tatlandırıcılar (ölçülü miktarda)
• Kemik suyu
• Yeşil ve siyah çay

Yasaklanan yiyecekler

• Domates, patates, biber ve patlıcan gibi patlıcangiller ailesinden sebzeler
• Tahıllar (pirinç, buğday, yulaf, arpa, çavdar ve türevleri)
• Bakliyat
• Süt ürünleri
• Bitkisel yağlar (yukarıda bahsedilenler hariç)
• Kahve
• Yumurta
• Kuru meyveler ve tohumlar
• Alkol
• Rafine şekerler ve trans yağlar gibi gıda katkı maddeleri

Otoimmün protokol diyeti işe yarar mı?

Bugüne kadar AIP diyetiyle ilgili bulunan bilimsel kanıtlar sınırlıdır. Ancak bazı çalışmalarda, bazı otoimmün hastalıkların klinik belirtilerini ve bu hastalıklardaki enflamasyonu azaltabileceğinden bahsedilmiştir.

Gelin detaylı olarak bakalım.

Otoimmün protokol diyeti ve geçirgen bağırsak

Otoimmün hastalıkları olanların genellikle geçirimli bağırsağı (sızıntılı bağırsak) vardır. Araştırmalara göre enflamasyon ve bağırsak geçirgenliği arasında bir bağlantı vardır. Yani bir kişi enflamatuvar bir bozukluk yaşıyor olabilir.

Bu bağlamda, bulgular, AIP diyetinin, sızıntılı bağırsak sendromunun rahatlamasına katkıda bulunarak, enflamasyonun ve onunla ilişkili belirtilerin derecesini azalttığını belirlemiştir. Ancak daha fazla araştırma gereklidir.

Otoimmün bozuklukların semptomlarını iyileştirmek

Yukarıdakilere ek olarak bu diyet protokolünün, irritabl bağırsak sendromu ve hashimoto tiroidi gibi otoimmün bozuklukların belirtilerine karşı olumlu sonuçlar verdiğini not etmek önemlidir. Hatta bazı durumlarda enflamasyonda %29 ve %68 arası bir azalma dahi görülmüştür.

Otoimmün protokol diyetinin dezavantajları

AIP diyetinin en büyük dezavantajı, özellikle eleme aşamasında çok kısıtlayıcı bir yeme modelinin olmasıdır. Bu durum, sadece diyeti takip etmeyi zorlaştırmakla kalmaz, aynı zamanda herkes için uygun olmayabilir.

Öte yandan, kişi, bizzat yiyecek kısıtlamaları nedeniyle anksiyete veya sosyal izolasyon atakları yaşayabilir. Uygun planlama olmadan aynı zamanda beslenme eksikliklerine de yol açabilir.

Diğer şeylerin yanı sıra, bu protokolün, otoimmün hastalıkların enflamasyonunu ve semptomatolojisini azaltacağına dair hiçbir garanti yoktur. Yine de birçok kişi olumlu etkilerini deneyimlemiştir.

Bir beslenme uzmanına danışmak en iyi seçenektir

İlk bakışta, kuralları göz önüne alındığında, AIP diyetini uygulamak basit gibi görünür. Ancak belirgin diyet kısıtlamaları içerdiği için çok dikkatli bir şekilde benimsenmesi gereken bir protokoldür.

Bu nedenle, bu diyetle ilgili tüm gerekli bilgileri almak için bir beslenme uzmanına veya bir doktora danışmak çok önemlidir. Uzman, bu diyetin sizin için uygun olup olmadığını belirlemenize yardımcı olacak ve sağlığınız üzerindeki etkilerinden kaçınmak için layıkıyla nasıl planlanması gerektiğini size söyleyecektir.