Balıkta Cıva: Endişelenmeli Misiniz?
Neredeyse herkes yüksek doymamış yağ asidi oranları dolayısıyla balık yemenin sağlığa birçok faydası olduğunu bilir. Ancak, balıklardaki cıva miktarının oluşturduğu riskler konusunda artışta olan bir endişe de bulunmaktadır.
Bugünkü yazımızda balıkta bulunan cıvanın gerçekten tehlikeli olup olamayacağını, tüketmeniz için güvenli olan miktarın ne olduğunu ve hangi balıklarda daha fazla bulunduğunu öğreneceksiniz.
Balıkta Cıva
Cıva toprakta, suda, bitkilerde ve hayvanlarda doğal olarak bulunan bir maddedir. Problem, insan faaliyetlerinin katı atıkların yakılması, fosil yakıtların kullanılması ve birçok endüstride cıva kullanılması ile birlikte çevreye büyük miktarda cıva salmasıdır.
Cıva balıkların sistemine yedikleri yiyecekler yolu ile girer, bundan dolayı en yırtıcı olan balıklarda – aynı zamanda en büyük olan balıklar – daha fazla birikim gerçekleşir.
Cıva İçeren Balıkları Tüketmenin Riskleri
Cıvanın toksisitesi kimyasal formuna, türüne, miktarına ve maruz kalma yaşına bağlıdır. Gıdalarda bulunan tüm cıva türleri arasında organik metil cıva adlı bileşik en toksik olanıdır. Bu cıva türü en çok balıklarda ve kabuklu deniz hayvanlarında bulunur.
Bu kimyasal bileşik böbrekleri ve merkezi sinir sistemini etkileyebilir ve bu özellikle fetal gelişim sırasında gerçekleşebilir, çünkü hem kan-beyin bariyerini hem de plasentayı geçebilir.
Bu yazımızı da okuyun: Asla Yememeniz Gereken 6 Riskli Balık Türü
Hangi Balıklarda Cıva Bulunur?
Genel olarak, cıvanın en yüksek konsantrasyonları tatlı su ve tuzlu su balıklarında, özellikle de gıda zincirinin en yüksek seviyesinin birer parçası olan, aşağıdakiler gibi özellikle büyük balık türlerinde bulunur:
İrigöz Ton Balığı
Ton balığının içerdiği cıva miktarı en endişe verici olanıdır. Bununla birlikte, endişelenmeniz gereken şey Akdeniz ton balığı değil irigöz ton balığıdır. Bu ton balığı türü Atlantik, Hint ve Pasifik’in tropikal ve subtropikal bölgelerinde yaşar.
Kılıç Balığı
Kılıç balığı en yüksek cıva miktarına sahip olan ticari balıklardan bir tanesidir. Bu, her gün büyük miktarlarda balık tüketen bir avcıdır. Bundan dolayı avlarının sisteminde bulunan tüm cıvayı emer. Bu şekilde, içerdiği cıva vücudunuza ulaşır.
Köpek Balığı
Bu tür de yüksek miktarda cıvaya sahiptir. Köpek balıkları cüce fener köpek balığı kadar küçük ya da balina köpek balığı kadar büyük olabilir. Her iki şekilde de, yırtıcı oldukları için avlarından çok fazla cıvayı emerler.
Turna Balığı
Turna balığı yengecin de içinde olduğu birçok tür ile beslenen büyük bir avcıdır. Dünyanın bazı bölgelerinde istilacı bir türdür.
Riske Girmeden Ne Kadar Balık Yiyebilirsiniz?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) mavi yüzgeçli ton balığı, kılıç balığı, köpek balığı ve turna balığı tüketiminizi sınırlandırmanızı önerir. Ancak etin kökenini de dikkate almalısınız, çünkü bazı sular diğerlerinden daha kirlidir. Ortak FAO ve WHO Gıda Katkıları Uzman Komitesi 2003 yılının Haziran ayında haftada alınıp tolere edilebilecek metil cıva miktarını gözden geçirerek bu miktarı vücut ağırlığı bazında kilo başına 3.3 μg’den 1.6 μg’ye düşürdü.
Risk grupları için AESAN’ın önerileri aşağıdaki gibidir:
- Hamile olan, hamile kalabilecek olan ya da emziren kadınlar tüketimden kaçınmalıdır
- 3 yaşın altındaki çocuklar tüketiminden kaçınmalıdır
- 3 ila 12 yaş arasındaki çocuklar için tüketim haftada 50 gram ya da iki haftada 100 gram ile sınırlandırılmalıdır (aynı hafta içerisinde bu kategoride olan başka herhangi bir balığı tüketmemelidirler).
Bu yazımız da ilginizi çekebilir: Ağır Metaller Vücuttan Nasıl Atılır?
Balık Tüketimi Hakkında Öneriler
Balık dengeli bir beslenme için gereklidir, çünkü A, D, B12, iyot ve selenyum gibi biyolojik değeri yüksek olan bazı maddeleri vücudunuza sağlar. Balık ve kabuklu deniz ürünleri içeren bir beslenme düzeni kardiyovasküler sağlığınızın korunmasına da yardımcı olacaktır. Benzer şekilde, cıvanın tüketimi ile koroner kalp hastalıkları riski arasında da herhangi bir ilişki yoktur.
DHA yağ asitleri tarafından sağlanan faydaları göz önüne alıp bunları cıvanın oluşturduğu risk ile karşılaştırdığınızda, çocuk doğurma yaşındaki, ya da hamile olan, ya da emziren kadınların balık tüketimi, çocukların nörolojik gelişiminin anormal şekilde gerçekleşmesi riskini azaltır.
Önemli olan şey tükettiğiniz balık türlerini çeşitli tutmaktır.
- Levrek, çipura, somon, sardalye, alabalık vb. gibi diğer mavi balık türlerini tercih edin.
- Sağlıklı yetişkinler ton balığı, kılıç balığı, turna balığı ya da köpek balığı gibi cıva bakımından yüksek olan balıkları haftada bir kereden fazla tüketmemelidirler.
- Konserve ton balığını sık tüketmekten kaçının. Bir çalışmada araştırmacılar sık sık konserve ton balığı yiyen üniversite öğrencilerini incelediler ve bu tip gıdaları yemeyen kişilerden daha yüksek cıva seviyelerine sahip oldukları sonucuna vardılar.
- Mavi balık ve beyaz balık yemek arasında geçiş yapmalısınız, çünkü beyaz balıklarda daha az cıva bulunur.
Sonuç Olarak
Belirli balık türlerindeki yüksek cıva konsantrasyonları bu balıkların tüketiminin sınırlandırılması için yeterlidir. Bu balıkların tüketimi sağlık problemlerinizi arttırma riskine sahiptir. Ancak, diğer balık türlerinin hala son derece sağlıklı olduğunu hatırlamak da önemlidir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Rhee JJ., Kim E., Buring JE., Kurth T., Fish consumption, omega 3 fatty acids, and risk of cardiovascular disease. Am J Prev Med, 2017. 52 (1): 10-19.
- Bjorklund G., Tinkov AA., Dadar M., Rahman M., et al., Insights into the potential role of mercury in alzheimer’s disease. J Mol Neurosci, 2019. 67 (4): 511-533.