Akut Pankreatit: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Akut pankreatit, çoğu durumda tedavi edilebilir ve tamamen giderilebilir bir problemdir. Ancak başka komplikasyonlar ortaya çıkmışsa veya pankreatit ciddi bir seviyedeyse, hastalık tehlikeli bir hal alır. Bu yüzden eğer böyle bir sorununuz varsa tıbbi destek almanız oldukça önemlidir.

Akut pankreatit, pankreasın aniden iltihaplanmasıdır. Normalde bu tür ataklar sona erdiği zaman organın işlevleri tamamen normalde döner. Bu tür ataklar 50 ve 70 yaş aralığındaki kişilerde daha sık görülür.

Genel sağlık durumu iyi olan herkes akut pankreatit atak geçirebilir. Ancak bazı sağlık durumlarına sahip kişiler bu atakları yaşamaya daha yatkındır. Örneğin safra taşı problemi yaşayan kişiler özellikle risk altında kabul edilir. Akut pankreatite neden olabilecek başka bir faktör ise alkol tüketimidir; fazla miktarda düzenli olarak alkol almak bu soruna neden olabilir. Tüm bunlara ek olarak, beslenme alışkanlıkları da bu hastalığı tetikleyebiliyor.

Akut pankreatit nedir?

Pankreatit, pankreasın iltihaplanması ile ortaya çıkar. Pankreas, üst karın bölgesinde, midenin arkasında yer alan bir bezdir. Sindirim sürecine katkıda bulunan enzimleri, şeker veya glikozun işlenmesini düzenlemeye yardımcı olan hormonları üretir.

İki tip pankreatit vardır:

• Akut pankreatit aniden ortaya çıkar ve sadece birkaç gün sürer.
• Kronik pankreatit altı aydan daha uzun sürebilir.

Akut pankreatit ciddi, orta veya hafif seviyede olabilir. Bu sınıflandırma, pakreatitin diğer vücut fonksiyonları üzerindeki etkilerine ve beraberinde getirdiği diğer komplikasyonlara bağlı olarak değişmektedir. Pankreatit hafif veya orta seviyede olduğunda, genellikle ölümcül sonuçlardan bahsedilmez. Ancak pankreatit ciddi bir seviyedeyse ölüm riski de yükselir.

Nedenleri

Akut pankreatitin ana nedenleri şunlardır:

• Safra taşı: Akut pankreatit vakalarının yaklaşık % 40’ını safra kesesi sorunu yaşayanlar oluşturur. Safra kesesi taşının nasıl oluştuğu tam olarak anlaşılamasa da, bu taşların pankreas kanalını tıkaması pankreastaki enzim sürecinin aktivasyonunu engeller. Bunun sonucu olarak da bu organın dokusu zarar görür.
• Alkol tüketimi: Bu hastalığa yakalananların yaklaşık % 30’u düzenli olarak alkol tüketir. Sistematik alkol tüketimi az miktarlarda olsa bile birkaç yıl içinde kronik pankreatite yol açabilir. Ancak alkol kullanan herkeste  bu hastalık görülmez.
• Diğer faktörler: Katyonik tripsinojen geninde (trypsin 1) gerçekleşen bir mutasyon, bu hastalığa neden olabiliyor. Akut pankreatit sorunu yaşayan kişilerin % 80’inde bu mutasyon tespit edildi. Ayrıca, geçmişte endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) tedavisine maruz kalan kişilerin % 5 veya 10’unda bu rahatsızlık ortaya çıkabiliyor.

Akut pankreatit: Belirtileri

Akut pankreatitin en tipik semptomu, karında meydana gelen şiddetli ağrılardır. Bu atakları geçiren kişilerin %95’inden fazlasında bu belirti görülür. Bu ağrılar orta veya şiddetli olabilir. Hastalar genelde sırtlarına bir hançer saplanıyormuş gibi hisseder. Böyle bir acıyı hafifletmenin tek yolu hareketsiz kalmaktır. Bu yoğun ağrılar bir anda ortaya çıkabilir.

Mide bulantısı ve kusma, bu tür bir atak geçirenlerin % 80 veya 90’ında görülür. İlk olarak yediğiniz yiyecekleri çıkarırsınız, daha sonra ise midenizden sadece safra suyu veya su çıkar. Karında gerginlik hissi ve ateş de yaygın belirtiler arasındadır.

Bazı durumlarda solunum, böbrek ve kalp yetmezliği, düşük tansiyon veya zihinsel bozuklukları içeren diğer semptomlar da ortaya çıkabilir. Hafif şiddetli pankreatitte ağrı çok yoğun değildir; diğer saydığımız semptomlar fark edilmeyebilir bile.

Tedavisi

Genel olarak bu tür ataklar bir hastanede tedavi edilmelidir. İlk olarak hasta en az bir veya iki gün boyunca yemek yemez. Pankreastaki enflamasyon azaldığında, hastanın sıvı bir diyete başlaması gerekir. Daha sonra ise sindirimi kolay hafif yiyeceklere geçebilir. Bu süreçte vücudun susuz kalmasını önlemek için damardan sıvı takviyesi gerekebilir. Ayrıca, ağrılar için de doktorunuz muhtemelen size ağrı kesici verecektir.

İlk tedaviden sonra hastalığın nedenlerine bağlı olarak başka bir spesifik tedavinin takip edilmesi gerekebilir; örneğin safra kanallarının temizlenmesi, safra kesesi ameliyatı, pankreas ameliyatı veya alkol tedavisi gibi.

Hasta ataktan kurtulduktan sonra katı bir diyet uygulaması gerekir. Yağ oranı düşük ancak su oranı yüksek bir diyete geçmesi çok önemlidir. Eğer hasta alkol kullanıyorsa, alkol içmeyi acilen bırakmalı ve tütün ürünlerini kullanmaktan kaçınmalıdır.

Hastalığın seyri, atakların şiddetine bağlı olarak değişebilir. Eğer hasta 60 yaşından daha büyükse ve obezite, hipovolemi, SIRS (systemic inflammatory response syndrome) gibi başka sağlık sorunlarına da sahipse ve belirtiler ruhsal sağlığına da yansımaya başlamışsa, daha ciddi risk altındadır.