Beyinde Nöroplastisite Nedir?
Serebral plastisite olarak da bilinen beyinde nöroplastisite, son dönemlerde insan vücuduyla ilgili en önemli keşiflerden biridir. Beyinde nöroplastisite, beynin yeni davranış ya da deneyimlere uyum sağlayabilmesi anlamına gelmektedir.
Son zamanlara dek nöral devrelerin yalnızca çocukluk çağında oluşup değişim gösterdiği düşünülüyordu. Diğer bir deyişle, yetişkinlikte deneyimler ve öğrenilen şeyler doğrultusunda herhangi bir değişim yaşanmasının ya da yeni bağlantılar kurulmasının imkansız olduğu söyleniyordu.
Fakat bilim insanları beynimizdeki nöronların sürekli olarak yenilendiğini keşfettiler. Hatta bunun yalnızca anatomik olarak gerçekleşmediğini, aynı zamanda yeni bağlantıların da kurulduğunu bildirdiler. Bu kavrama “nöroplastisite” deniyor. Basit bir şeymiş gibi görünse de esasında olan şey, beynin bazı hasar ya da rahatsızlıklar sonrası kendini iyileştirme yetisi olması.
Bugünkü yazımızda, beyinde nöroplastisiye dair bilmeniz gereken her şeyden söz edeceğiz.
Bu da ilginizi çekebilir: Nöronları Yenilemenin 6 Yolu
Beyinde Nöroplastisite Nedir?
Geçmişte bilim insanları sinir dokularındaki değişimlerin yalnızca gençlikte yaşandığını düşünüyorlardı. Yani herhangi bir beyin dokusunun iyileşmediği kanısındalardı. Fakat son yıllarda araştırmacılar durumun böyle olmadığını keşfettiler.
Nöroplastisite nöronların yeniden oluşabilmesidir. Bu hem anatomik hem de işlevsel olarak gerçekleşir. Bu süreçte pek çok biyokimyasal ve metabolik tepkime meydana gelir. Bunun yanı sıra, bir adaptasyon potansiyeli olduğu da görülmektedir.
Nöroplastisite sinir sistemimizin yeni bağlantılar kurma yoluna sahip olması anlamına gelir. Yeni bir uyaran, bilgi ya da hatta eski bağlantılardaki hasarların iyileştirilmesi durumuna verilen bir tepkidir.
Bilim insanları bu durumu 1960’lara dek fark edemediler. Felç geçiren bazı yetişkinlerin incelenmesiyle, kaza sonrası iyileşme görülebileceğinin farkına vardılar. Nöroplastisitenin varlığını göstermek adına farklı görüntüleme ve uyarı testleri uyguladılar. Bilim insanları hâlâ bu fenomenin çeşitli özellikleri üzerine araştırmalarını sürdürmektedirler.
Nöroplastisite Nasıl Çalışır?
Nöronların birbiri ile iletişim kurdukları alana sinaps adı verilir. Doğduğumuz zaman serebral korteksimizde nöron başına düşen sinaps sayısı kısıtlıdır. Hatta uzmanlar yaklaşık 2.500 sinaps olduğunu düşünmektedir. Fakat yıllar geçtikçe nöron başına düşen sinaps sayısı neredeyse 10.000’i bulur.
Bunun nedeni büyüdükçe yeni şeyler deneyimlememiz ve farklı davranışlar edinmemizdir. Bunlar da yeni beyin bağlantılarının kurulmasına ve eskilerin güçlendirilmesine neden olur. Fakat bu aynı zamanda kullanmadığınız bağlantıların öldüğüne de işaret eder.
Beyinde nöroplastisite ile hayat boyu yeni sinapslar oluşabilir ya da yeniden canlanabilir. Bunlar farklı moleküler ve kimyasal mekanizmalar aracılığıyla gerçekleşir. Bundan ötürü, yeni bir şey öğrendiğinizde sinapslar güçlenir ya da sayıları artar.
Buna da göz atın: Mutlu Olmak Hakkında Nörobiyolojiden 8 İpucu
Burada gerçekleşen en önemli durumlar şunlardır:
- Nöronun uyarılganlığı daha iyi duruma gelir. Bunun nedeni, nöronların içindeki ve dışındaki iyonlar arasında bir denge olmasıdır.
- Hasar gören nöronların bir kısmı, özellikle de aksonlar, yeniden oluşur.
- Aktif olmayan devrelerde iyileşme görülür.
Bunlar oldukça karmaşık reaksiyonlardır. Fakat bu reaksiyonlar sonucunda beyinde çok daha fazla bağlantı olduğu görülmüştür.
Bu Bulgunun Önemi
Beyinde nöroplastisite öncelikli olarak terapi açısından oldukça önemlidir. Bu sürecin keşfedilmesinin ardından araştırmacılar esasında pek çok beyin hasarının tedavi edilebilir olduğunu fark ettiler. Bundan ötürü, yeni bağlantılar sayesinde beynin belirli işlevleri tekrar yerine getirebildiği ortaya çıktı.
Örneğin; araştırmacılar travmatik yaralanmalar geçiren kişiler üstünde çalıştılar. Fakat bu bilgi sayesinde araştırmacıların iyileştirebileceği başka hastalıklar da ortaya çıktı:
- Obsesif-kompulsif bozukluk
- Belirli şizofreni türleri
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
- Anksiyete ve depresyon
Uzmanların konu hakkında çok daha fazla bilgi edineceğini ümit ediyoruz. Beyin hakkında edinilen bilgiler gelecekte pek çok başka hastalığın tedavisinde de kullanılabilir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
-
Costandi, M. (2016). Neuroplasticity. MIt Press.
- Virginia Garcés-vieira, M., & Camilo Suárez-escudero, J. (2014). Neuroplasticidad: aspectos bioquímicos y neurofisiológicos Neuroplasticity: Biochemical and neurophysiological aspects. Rev CES Med (Vol. 28).
-
Demarin, V., & MOROVIĆ, S. (2014). Neuroplasticity. Periodicum biologorum, 116(2), 209-211.
