İn Vitro Fertilizasyon Nedir?
In vitro fertilizasyon, bir yumurtanın annenin rahmi dışında bir spermle döllenmesinden oluşur. Bir laboratuvarda yapılan bu süreç, doğurganlık sorunları olan çiftlerin hamile kalmasına yardımcı olur.
Leslie ve John Brown’un kızı Louise Brown, in vitro fertilizasyon (IVF) sayesinde doğan ilk kişiydi. Doğum, 25 Temmuz 1978’de İngiltere’nin Manchester kentindeki Oldham Genel Hastanesinde gerçekleşti. Avrupa İnsan Üreme ve Embriyoloji Derneği tarafından 2018’de sunulan verilere göre, bu teknik sayesinde, o zamandan bu yana dünya çapında 8 milyondan fazla bebek dünyaya geldi.
İn vitro fertilizasyon terimi, bilim insanlarının laboratuardaki bir test tüpünde bir yumurtayı ilk kez dölledikleri 70’lerde yapılan ilk testlerden geliyor. Aynı nedenle IVF sayesinde gebe kalınan ilk bebeklere “test tüpü bebekler” adı verilmiştir.
İn vitro fertilizasyon ne zaman kullanılır?
IVF genellikle hormon tedavileri veya intrauterin suni döllenme gibi diğer daha az invaziv döllenme yöntemleri işe yaramadığında kullanılır. Çiftin yumurtaları ve spermi kullanılarak veya ikisinden birinin doğurganlık problemleri varsa donörlerle yapılabilir.
İn vitro fertilizasyon ile giderilebilecek infertilitenin en yaygın nedenleri şunlardır:
- Fallop tüplerinde hasar: Yumurtanın döllenmesini zorlaştırır. Bir engel varsa, embriyonun uterusa geçmesini önler, hamileliği önler.
- Yumurtlama sorunları: Yeterli yumurta üretilmiyor.
- Fibroidler: Bunlar, döllenmiş yumurtanın yerleşmesini zorlaştıran uterus duvarındaki iyi huylu tümörlerdir.
- Endometriozis: Uterus dokusunun yumurtalık dışında büyümesi.
- Yumurtalık yetmezliği: Bu, yumurtalıklar yeterli yumurta üretmediğinde ortaya çıkar.
- Genetik problemler: Erkek ya da kadının çocuklara geçirebileceği doğuştan bir hastalığı olduğunda.
- Spermde problemler: Sperm sayısı düşük veya çok hareketli değiller.
- Bağlı Fallop tüpleri (tüp bağlatılması): Kadın tüplerini bağladığında, in vitro fertilizasyon hamile kalmanın bir yolu olabilir.
- Yumurtaların korunması: Kadın doğurganlığı etkileyen bir kanser tedavisi görecekse, yumurtalarını daha sonra in vitro fertilizasyonda kullanılması için dondurabilir.
Ayrıca okuyun: Kadınlarda İnfertilitenin En Yaygın 6 Nedeni
İn vitro fertilizasyon nasıl yapılır?
1. Hazırlık:
İn vitro fertilizasyona başlamadan önce, doktorlar hem kadının hem de erkeğin bu süreçte döllenebildiğini doğrulamak için çeşitli analizler yapmalıdır. Bu analizler hastalıkların saptanması, sperm kalitesi, kadının yumurtalık rezervi, embriyo transfer testleri ve uterin kavite muayenelerini içerir.
Onay verildikten sonra, kadın yumurta üretimini teşvik etmek ve daha sonra ovositleri olgunlaştırmak için ilaç alır.
Yaklaşık iki haftadan bir aya kadar hazırlandıktan sonra doktorlar, vücudun ve yumurtaların döllenmeye hazır olduğunu belirlemek için vajinal ultrason ve kan analizi yaparlar. Bu sırada, yumurtanın olgunlaşmasını tetikleyen bir hCG hormonu enjeksiyonu uygularlar. Sonra 36 saat sonra sürece başlayabilirler.
2. Yumurtaları çıkarma
Bunu yapmak için, fertilizasyon uzmanları ameliyathanede, hasta sedasyon altındayken yumurtaları bir iğne deliğinden çıkarırlar. Genel olarak, işlem yaklaşık 15 dakika sürer.
Ekstraksiyon için vajinaya bir sonografik prob yerleştirir. Daha sonra, yumurtaları iğneden emmek için foliküllere ulaşana kadar sonografik kılavuza ince bir iğne sokarlar.
Bazı durumlarda, vajinal bir sonogram yapamadıklarında, doktorlar laparoskopi yaparlar. Bu göbek deliğinin yanında küçük bir kesi oluşturularak gerçekleştirilir. Daha sonra, iğneyle bu insizyondan yumurtaları görüntüleyen bir fiber optik kamera yerleştirirler.
3. Fertilizasyon
Yumurtalar ve sperm alındıktan sonra, in vitro fertilizasyon süreci başlayabilir. Meni bundan önce mastürbasyon yoluyla veya karmaşık durumlarda testis aspirasyonu yoluyla elde edilir. Bu, spermin doğrudan testislerden bir iğne ile çıkarıldığı zamandır.
IVF’de bir uzman, olgun yumurtaları bir kültür kabında erkeğin spermiyle karıştırır. Bunu Fallop tüplerindeki malzemeye benzer olan maternal serum ile yaparlar. Ayrıca, başka bir işlem intrasitoplazmik enjeksiyondur. Bu, spermin doğrudan her yumurtaya enjeksiyonundan oluşur.
Daha sonra, döllenmeden ortaya çıkan embriyolar günlük olarak analiz edilir ve rahime transfer edilmek üzere seçilir.
İlginizi çekebilir: Preimplantasyon Genetik Tanı Nedir?
4. Embriyoların rahime aktarılması
Döllenmeden iki ila altı gün sonra, bir uzman embriyoyu gebeliği başlatmak için kadının rahmine yerleştirir. Bu prosedürü vajinadan uterusa bir kateter takarak yaparlar. Bu şekilde, bir veya daha fazla embriyo enjekte edebilirler. Bu işlemi bir ultrason yoluyla izlerler.
Döllenme başarılı olursa, embriyo uterus duvarına yapışacaktır. Fertilizasyonun başarısı 11 gün sonra belirlenebilir. O andan sonra, gebelikte periyodik bir kontrol ile normal bir hamilelik süreci başlar.
Kullanılmayan kaliteli embriyolar kriyojenik olarak saklanır. Bu şekilde, daha sonra çiftin başka bir hamilelik istemesi durumunda yumurtalık stimülasyon sürecini tekrarlamak zorunda kalmadan kullanabilirler. Koruma protokolleri, her ülkenin yasalarına bağlı olarak değişir.
In vitro fertilizasyonun olası komplikasyonları ve riskleri
İn vitro fertilizasyonun başarısı, birçok koşula bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Bununla birlikte, gelişmiş ülkelerde, her IVF süreci için 40 yaşın altındaki kadınlar için ortalama %41 ila %43 doğum oranı olduğu tahmin edilmektedir. 40 yaş üstü kadınlarda bu oran %18’e düşmektedir.
Genel olarak, Amerikan Hamilelik Derneği aşağıdaki risklere karşı uyarmaktadır:
- Doğurganlığın uyarılması ve çeşitli embriyoların implantasyonunun neden olduğu çoğul gebelik şansı. Bu, erken doğum ve bebek doğduğunda düşük kilo riskini de beraberinde getirir.
- Özellikle 40 yaşın üzerindeki kadınlarda, normal hamilelikten biraz daha yüksek düşük oranları.
- İğneyi kullanırken oluşan hatalardan dolayı vajinal, böbrek veya idrar yolu enfeksiyonları. Bu yaygın değildir, ancak olabilir.
- Yumurtalığın rahim dışına implantasyonu olan ektopik gebelik (dış gebelik).
Ek olarak, gebeliğin ilk günlerinde hafif kanama, baş dönmesi, bulantı, ishal veya kabızlık gibi bazı yan etkiler vardır. Bu sorunları yaşıyorsanız, jinekoloğunuzu görmelisiniz. Ancak, bunlar genellikle ciddi değildir.