Prematür Overyan Yetmezliği (POY) Nedir?
Bazen yumurtalıklar 40 yaşından önce normal bir şekilde çalışmayı bırakır. Bu anormal durum halk arasında erken menopoz olarak da bilinir ve tıbbi olarak ise prematür overyan yetmezlik olarak adlandırılır. Bazı ciddi durumlarda bu sağlık sorunu ergenlik çağında bile başlayabilir. Bu yazıda erken menopoz hakkında merak ettiğiniz her şeyi öğreneceksiniz. Aslında erken menopoz ve prematür overyan yetmezliği tam olarak aynı şey değildir.
Prematür overyan yetmezliği veya erken menopoz
Normalde kadınlar 40 yaşlarından itibaren daha az doğurgan olmaya başlarlar. Bu yaşlarda menopozun ilk belirtileri ortaya çıkar; düzensiz regl dönemleri ve sıcak basması gibi belirtiler gözlemlenir. Ancak bu belirtilerin 40 yaşından önce gerçekleşmesi normal bir durum değildir.
Bazen prematür overyan yetmezliği erken menopoz ile karıştırılır. Ancak, bu iki sağlık durumu aynı değildir. Erken menopoz yaşayan kadınların regl dönemleri 40 yaşından önce son bulur ve hamile kalma ihtimalleri de sıfıra iner.
Buna karşılık prematür overyan yetmezliği olan kadınların regl dönemleri tamamen ortadan kalkmaz. Kişi zaman zaman regl olabilir ve hatta hamile kalma olasılığı devam eder. Bilim bu sağlık sorununun nedenini kesin olarak hala açıklayamıyor.
Bu yazı ilginizi çekebilir: Erken Menopoz Bunama Riskini Arttırıyor
Prematür overyan yetmezliği hakkında her şey
Prematür overyan yetmezliği: Nedenleri
Bu sorunu yaşayan kadınların %90’ında hastalığın kesin nedenlerini belirlemek imkansızdır. Bilim insanları bu duruma neden olan şeyin, yumurtalıkların içinde bulunan foliküllerle ilişkili olduğunu düşünüyor. Yumurtalar, yumurtalıkların içinde oluşur ve gelişir.
Bazen foliküller 40 yaşından önce tamamen çalışmayı bırakır veya düzgün bir şekilde çalışmazlar. Bu durum ise Prematür overyan yetmezliğine yol açar. Bazı durumlarda bu sağlık sorunu aşağıdaki faktörlerden kaynaklanabilir:
- Az sayıda folikül olması
- Otoimmün hastalıklar
- Genetik hastalıklar
- Metabolik bozukluklar
- Radyasyon tedavisi veya kemoterapi
- Sigara kullanımından kaynaklanan toksinler veya pestisitlere (zirai ilaçlar) veya zararlı kimyasallara maruz kalmak
Bunlara ek olarak, bazı kadınların aşağıdaki faktörlerden dolayı prematür overyan yetmezliğine yakalanmaya daha yatkın olabileceği de bilinmektedir:
- Aile geçmişi: Eğer ailesinde bu hastalığa sahip olan başka kadınlar varsa, kişi daha çok risk altındadır.
- Genetik hastalıklar: Prematür overyan yetmezliği, Turner sendromu veya frajil X sendromu gibi genetik hastalığı olanlarda daha yaygın görülür.
- Bazı hastalıklar: Otoimmün hastalıklar veya bazı viral enfeksiyonlar bu hastalığa yakalanma riskini arttırabilir.
- Kanser tedavisi
- Yaş: Bu sağlık sorunu her yaşta ortaya çıkabilmesine rağmen, 35-40 yaş arasındaki kadınlarda daha yaygındır.
Hastalığın belirtileri ve teşhis edilmesi
Prematür overyan yetmezliğinin belirtileri, tıpkı menopoz belirtilerine benzer:
- Regl döneminin düzensiz olması: Hamilelikten sonra, doğum kontrol haplarını kullanmayı bıraktığınızda, veya hiçbir görünür neden olmadan bu sorunu yaşayabilirsiniz.
- Sıcak basması
- Gece terlemeleri
- Hamile kalamama
- Vajinal kuruluk
- Cinsel istekte azalma
- Hızlı duygu değişimi, konsantre olmakta zorlanmak ve asabiyet
Bu yazıyı okumanızı öneriyoruz: Menopoza Uyum Sağlamak İçin Tavsiyeler
Bazı durumlarda POY, kısırlık, osteoporoz, kalp hastalığı, depresyon veya anksiyete gibi diğer sağlık problemlerine de yol açabilir. Bazı ciddi vakalarda bunama görülebilir. Hastalığınızı teşhis etmek için doktorunuz size bazı sorular soracak ve daha sonra jinekolojik muayene yapacak.
Genelde doktorlar böyle bir durumda hamilelik testi, folikül uyarıcı hormon (FSH) testi, estradiol testi, prolaktin testi ve MFR1 gen analizi yapılmasını talep eder.
Tedavisi
Genel olarak prematür overyan yetmezliği tedavisi, vücuttaki östrojen eksikliğinin etkilerini düzeltmeye odaklanır. Bu yüzden genelde östrojen tedavisi uygulanır. Normalde rahmi korumak için östrojene progesteron da eklenir.
Bu tedavi ile beraber tekrar kanamalar gözlemlenebilir. Ancak yumurtalıkların işlevlerini tamamen düzeltmek mümkün değildir. Genç kadınlarda bu tür tedaviler genelde olumlu sonuçlanırken, daha yaşlılarda bu tür tedavilerin kalp ve damar hastalıklarına neden olabileceğine dair bazı kanıtlar var. Doktorunuz tedavinin olumlu ve olumsuz yönleri hakkında size bilgi verecektir.
Başka bir yaygın tedavi ise, osteoporozu (kemik erimesi) önlemek için kalsiyum ve D vitamini takviyeleri kullanmaktır.
Bu soruna sahip kadınlar, genç yaşta kısırlık problemini tecrübe etmek zorunda kalır. Duruma bağlı olarak, bu sorunu yaşayan kişi tüp bebek seçeneğini kullanmak isteyebilir. Bu sağlık sorununu yaşayan bir kadın desteğe ve anlayışa ihtiyaç duyar. Güvenebileceğiniz bir partnerinizin olması, duygusal dengeniz için oldukça önemlidir. Benzer şekilde psikolojik destek almak, bu sorunla mücadele eden kadınlara yardımcı olabilir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Juárez, K., Lara, R., & García, J. (2012). Insuficiencia ovárica prematura: una revisión. Revista chilena de obstetricia y ginecología, 77(2), 148-153.
- Scucces, M. (2008). Insuficiencia ovárica prematura. Revista de Obstetricia y Ginecologia de Venezuela.
- López Villaverde, V., Flores Aznar, E., & Romeu Sarrió, A. (2015). Insuficiencia Ovárica Primaria (Iop). Guía de Práctica Clínica.
