Buhar ve Sıcak Su Yanıkları: Tedaviler ve Öneriler
“Haşlanma” olarak da adlandırılan buhar ve sıcak su yanıkları, evdeki en yaygın kazalardan biridir. İlk bakışta dokuyu fazla etkilemezler; ancak ciddi hasara neden olabilirler. Bu nedenle tedavinizi bilmek çok önemlidir.
Yanıkları düşündüğümüzde aklımıza gelen ilk şey yanmanın bıraktığı etkidir. Ancak, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin (CDC) belirttiği gibi, Amerika Birleşik Devletlerinde bu yaralanmalar nedeniyle hastaneye yatırılan tüm hastaların %33 ile %58’i sıcak su dökülmesi sonucu meydana gelen yangılardır.
Genel anlamda derinliklerine göre farklı tipte yanıklar vardır. Bu nedenler yanıklar birinci seviyeden üçüncü seviye yanıklara kadar değişebilir. İkincisi en şiddetli düzeydir ve kaslar ve sinirler gibi derin dokuların etkilenebileceği yerlerdir.
Buhar ve sıcak su yanıkları nasıl oluşur?
Çoğu yanık türleri, bazı günlük işleri yaparken evde meydana gelir. Su kaynama noktasına geldiğinde buhara dönüşür. Bu süreçte parçacıklar küçülür, ancak yaklaşık 100°C’lik bir sıcaklıkta kalır.
Bu nedenle hem sıcak su hem de buhar çok ciddi yanıklara neden olabilir. Aslında, İspanyol Pediatri Derneğine göre, 60°C sıcaklıkta su, bir çocukta sadece 3 saniyede üçüncü derece yanıklara neden olabilir.
Yemek pişirme sırasında sıklıkla yanıklar meydana gelir. Özellikle su ısıtıcısı, buharlı pişiriciler veya düdüklü tencereler gibi gündelik nesnelerle uğraşırken yanma meydana gelir. Su buhara dönüştüğünde kapladığı alanı genişlettiğinden, genellikle içinde bulunduğu kaptan belli bir basınçla dışarı çıkar. Sonuç olarak dokuda oluşan hasar artar.
CDC, yanıklardan en çok etkilenen bölgelerin %42’lik bir oranla kollar ve eller olduğunu, ikinci sırada ise ayak ve bacakların olduğunu detaylandırır. Bu, sıcak sıvıların dökülmesiyle oluşabilecekleri için üretim mekanizmasıyla ilgilidir.
Buhar ve sıcak su yanıklarının belirtileri
Bu tip yanıkların oluşturduğu belirtiler yanığın derinliğine göre değişiklik gösterebilir. Su veya buharla temas eden dokuda doğrudan hasar olacağından, her durumda etkilenen bölgede ağrı veya yanma olacaktır.
Birinci derece yanığın varlığında, karşılık gelen yanmaya ek olarak, yalnızca etkilenen bölgede kızarıklık ve olası şişlik olacaktır. Bu gibi durumlarda cildin sadece yüzey tabakası etkilenir, bu nedenle çok az hasar olur.
Diğer yandan, sıcak su veya buhar ikinci derece yanığa neden olursa, etkilenen bölgede kabarcıklar veya yaralar oluşacaktır. Bunun nedeni, ısının cildin daha derin katmanlarına nüfuz etmesi ve derinin vücuttan ayrılması, bunu vücudun savunma mekanizması olarak gerçekleşmesidir.
Son olarak, üçüncü derece yanıklarda ise derin dokuların açığa çıktığı alanları ve kabarcıkları görebilirsiniz. Hatta, sinir lifinin hasar alması nedeniyle etkilenen bölgede işlevsel bir sınırlama olabilir.
Bu da ilginizi çekebilir: Dudak Uçuğu: Semptomları ve Tedavisi
Buhar yanıkları ve sıcak su dökülmesi için ilk yardım
Buhar ve sıcak su yanıklarının sıklığından dolayı ilk yardımın ve bu olay meydana geldiğinde ne yapılması gerektiğini bilmek zorunludur. Uygun önlemlerin derhal alınması, yaşanan hasarı sınırlayabilir ve komplikasyonları önleyebilir. Bu durumda aklımızda bulundurmamız gereken şeyler nelerdir?
Kişiyi ısı kaynağından uzaklaştırın
Herhangi bir yanıktan önce yapılacak ilk şey, kişiyi ısı kaynağından uzaklaştırmak ve güvenli bir yere koymaktır. Bu, henüz etkilenmemiş alanların yaralanmasını önleyecektir.
Yarayı soğutun ve yarayla temas eden tüm kıyafetleri çıkarın
Kişi güvende olduğunda, yara soğutulmalıdır. Bunu yapmak için, etkilenen bölgeyi 20 dakika ılık suyun altına tutma yapılacak en iyi şeydir. Bu, dokuyu soğutacak ve yanığın ilerlemesini önleyecektir. Soğuk daha fazla hasara neden olabileceğinden hiçbir koşulda buz uygulanmamalıdır.
Yarayı soğuduktan sonra, etkilenen bölgeyle temas eden tüm giysiler veya takılar çıkarılmalıdır. Bu durumda, herhangi bir hasarı önlemek için en iyi yöntem genellikle kıyafeti kesmektir. Herhangi bir nedenle giysi cilde yapışıyorsa çıkarılmamalıdır.
Etkilenen alanın üstünü kapatın
Tüm kıyafetleri çıkardıktan sonra, steril bir gazlı bez veya nemli bir bezi ile etkilenen yüzeyi kapatmanız önerilir. Yanık bölge çok büyük değilse daha fazla koruma sağlamak için uzvu fazla sıkıştırmadan bir bandaj yapılabilir.
Bu noktada eğer ağrı şiddetli ise azaltmak için parasetamol veya ibuprofen gibi ağrı kesiciler kullanılabilir. Kapsamlı yanıklar söz konusu olduğunda vücut ısısı düşebilir. Bundan dolayı normal değerler içinde yarayı tutmaya çalışmak gerekir.
Su topladıysa patlatmayın veya yanığın üzerine herhangi bir şey sürmeyin
Yaranın üstünde toplanan su kabarcıkları hiçbir koşulda patlatılmamalıdır. Bu prosedür sadece gerektiğinde tıbbi personel tarafından yapılmalıdır. Kabarcıkların boşaltılması, enfeksiyon ve yaralanma komplikasyonları riskini yükseltir.
Diğer yandan, etkilenen bölgeye diş macunu, kahve, tereyağı veya başka herhangi bir madde sürmeniz de tavsiye edilmez çünkü bu aynı zamanda bakteriyel bir enfeksiyon oluşumunu da teşvik edebilir. Krem ve merhem kullanımı sıkı tıbbi gözetim altında yapılmalıdır.
Bunu da okuyun: Cilt Hastalıklarını Önlemek İçin İpuçları
Doktora ne zaman gitmek gerekir?
Çoğu durumda, buhar ve sıcak su yanıkları birinci veya ikinci derecededir, bu nedenle tıbbi yardım genellikle gerekli değildir. Bu gibi durumlarda, başarılı bir iyileşme elde etmek için yukarıda belirtilen tavsiyelere uymak yeterlidir.
Ancak etkilenen alan çok büyükse veya üçüncü derece yanık oluştuysa hemen bir doktora görünmelisiniz. Bu yanıklar özellikle çocuklarda ciddidir ve hayati tehlike oluşturabilir.
Yanık durumunda doktora görünmeniz gereken diğer durumlar şunlardır:
- Artan ağrı, kızarıklık veya şişme varsa.
- 38°C’den yüksek ateş varsa,
- Yarada su toplandıysa,
- Yaranın zor iyileşiyorsa,
- Gözler veya solunum yolu etkilenmişse.
Çeşitli araştırmalar, yanan hastaların %30 ile %40’ının 15 yaşın altında olduğunu göstermektedir. Bu gibi durumlarda, çocuklar bu tür yaralanmalara karşı daha az dirençli olduklarından ve bir yetişkinden daha fazla etkilenebileceklerinden, her zaman acil servisi aramanız tavsiye edilir.
Çocuklara karşı dikkatli olun
Ne yazık ki, çocuklar buhar ve sıcak su yanıklarından en çok etkilenenler arasındadır. Bu onların meraklı doğasından kaynaklanıyor olabilir. Bu anlamda özellikle yemek pişirirken onları mutfaktan uzak tutmak hayati önem taşır. Bu basit hareket, çok sayıda kazayı önleyebilir.
Ayrıca çocuklara banyo yaptırırken dikkatli olmak ve su sıcaklığının 50°C’yi geçmemesi tavsiye edilir. Çocukların cildinin çok daha hassas olduğunu ve yanıklara maruz kaldıkları kısa süre içinde bile ciddi yaralanmalara yatkın olduklarını unutmamak önemlidir.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Schroeder T, Irish C, Annest J, Haileysus T, et al. Nonfatal Scald-Related Burns Among Adults Aged ≥65 Years — United States, 2001–2006. Morbidity and Mortality Weekly Report. 2009;58(36):993-996.
- Echeverría Miranda M, Salas Salas E. Manejo de quemaduras en población pediátrica. Revista Médica Sinergia. 2020;5(11):e602.
- Viñas Díaz J, Rodríguez J, González Rodríguez M. Epidemiología de las lesiones por quemaduras. Revista de Ciencias Médicas. 2009;13(4):40-48.
- Belmonte Torras J, Marín de la Cruz D, Gornés Benajam M, Gubern Pi L, Guinot Madridejos A. Quemaduras por agua caliente sanitaria. Anales de Pediatría. 2004; 61(5):413-417.
- Saavedra R, Solís F, Domic C. Quemaduras en niños provocadas por rotura de bolsa para agua caliente. Revista Chilena de Pediatría. 2017; 88(6): 730-735.
- Scaldaduras. Asociación Española de Pediatría. 2016. Available from: https://www.aeped.es/rss/en-familia/escaldaduras