Patates lambası diye bir şey duydunuz mu hiç? Eğer okuldayken fen derslerini seven bir öğrenci idiyseniz, bu deney tam size göre.
Tahmin edebileceğiniz gibi patates lambası yapmak için ihtiyacınız olan tek şey, patates. Patatesteki nişasta, hırdavatçıdan kolaylıkla bulabileceğiniz birkaç basit malzemeyle birleştiğinde yeni nesil ekolojik evlerde ana unsuru oluşturan bir güç kaynağına dönüştürülebilir.
İsrail Kudüs’teki Hebrew Üniversitesinden Haim Rabinowitch, patateste depolanmış enerjinin ortaya çıkarılmasını sağlayacak bir cihaz yapmak için yıllardır çalışıyor.
Bu çalışma elektrik şebekelerine erişimi olmayan insanlara yardım etme fikrinden doğdu.
Rabinowitch’e göre, bu kök sebzeyi bir parça tel ve vida kullanarak yapay ışık sağlayacak bir LED ampul ile birleştirebilirsiniz.
Bu çalışma, tek bir patates lambasıyla yaklaşık 40 gün boyunca bir odanın aydınlatılabileceğini ortaya koydu.
Üçüncü bakır telini çinko çubuğun etrafına sarın ve patateslerden birine saplayın.
Bakır telinin diğer ucunu alıp diğer çinko çubuğun etrafına sarın.
Bu son çinko çubuğu da ikinci patates içine yerleştirin.
Telin gevşek iki ucunu ampule temas edecek şekilde yerleştirin (bakırın üzerine dokunmamaya dikkat edin).
Hazır olun! Oda aydınlanıyor!
Nasıl çalışır?
Patates aslında elektrik üretmez. Askorbik asit içerir. Bu bileşen bakır elektrot ve çinkoyla bir araya geldiğinde, elektronlar güç kaynağı olarak bu doğal ürünü kullanarak harekete geçer.
Bu olay “redoks tepkimeleri” olarak bilinir ve çeşitli ev aletleri bu yöntemle çalıştırılabilir.
“Bu çalışma için patatesin seçmemizin nedeni, neredeyse tüm iklim koşullarında yetiştirilebiliyor olmasıdır. Patates, dünyada en bol bulunan mahsullerdendir.”
– Haim Rabinowitch
Patates lambası fikrinin ortaya çıkışı
Rabinowitch’e göre patates, okullarda çocuklara bilimi öğretmek için kullanılan bir numaralı yiyecek olduğu hâlde bu sebzeyi bir enerji kaynağı olarak kullanmak için bir çalışma yapmadı.
Fizikçi Alessandro Volta ve Luigi Galvani, 1780 öncesinde enerji üretmek için farklı yöntemleri araştırmışlardı. Bunlar;
Tuzlu suya batırılmış kağıt
İki metal levha ve bol toprak ya da bir kova su kullanarak pil yapımı
Bu deney patates lambasının işe yaradığını ortaya koyduğu hâlde neden yaygın olarak kullanılmaya başlanılmadı?
Rabinowitch’e göre, “İnsanların bu enerji kaynağının daha fazla araştırılması ve yaygınlaşmasına ihtiyacı var. Bu sayede, özellikle elektrik bulunmayan bölgelerde, büyük miktarlarda enerji üretmek için patates kullanmaya başlayacaklardır.”
Bununla birlikte, pek çok kişigıda maddelerinden elektrik üreten bu yönteme karşı çıkıyor.
“Biyodizel” adı verilen bu yönteme karşı çıkanlar, açlık ve kıtlık eken nüfusun enerji üretmek uğruna yiyecekten mahrum kalmasına neden olacağını ve dolayısıyla, uygun bir karar olmadığını düşünüyor.
İstatistikler, dünya genelinde yılda 360 milyon ton kadar patates üretildiğini gösteriyor. Depolamanın kolay olması ve uzun ömürlü olmasının yanı sıra, üretimi de ucuzdur.
Bu nedenle bu tür bir teknolojinin, elektrikten yoksun olan yerlerde gelişmesi ve uygulanması ekonomik bakımdan uygun olabilir.
Çinko ve bakır çubukların imalatı da gaz lambasından daha ucuzdur. Ancak asıl sorun, bir odayı aydınlatmak için yiyecek kullanılmasının, nüfusun çoğunluğuna cazip gelmemesidir.
“Elde edilen düşük gerilimli bir kaynaktır ancak elektriksiz yerlerde cep telefonu ya da dizüstü bilgisayarları şarj etmeye yeterlidir.”
– Haim Rabinowitch
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
Golberg, A., Rabinowitch, H. D., & Rubinsky, B. (2010). Zn/Cu-vegetative batteries, bioelectrical characterizations, and primary cost analyses. Journal of Renewable and Sustainable Energy. https://doi.org/10.1063/1.3427222
