Böbrek Taşı: Belirtileri, Sebepleri, Etkileri ve Tedavisi

Renal kum, böbrek taşı veya nefrolitiyaz, idrarda bulunan kristaller nedeniyle oluşan sert bir kütledir. Peki ama böbrek taşının oluşma sebepleri ve belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl yapılır? Tüm bu soruların cevabı için yazımızı okumaya devam edin.

Aslında, idrarın içinde bulunan doğal kimyasallar ve bileşenler genelde bu kütlelerin oluşmasını önler. Ama yine de vücudunuzda böbrek taşları ortaya çıkabilir.

Bu nedenle belirtilerini, etkilerini, nedenlerini ve ne şekilde tedavi edebileceğinizi bilmeniz çok önemlidir. Ayrıca, böbrek taşı, vaktinde tedavi edilmediği durumda hem kalıcı hasara neden olabilir, hem de tekrarlama ihtimali yükselir.

Bu kütleler ve taşlar farklı türlerde olabilirler. Bu nedenle taşları ortadan kaldırıp, tekrar oluşmalarını önleyecek sağlıklı bir yaşamınız olabilmesi için taşların analiz edilmesi gereklidir.

Böbrek Taşının Oluşma Sebepleri

Amerika’daki kadınların %5’i ve erkeklerin %10’u böbrek taşı sorunu yaşamışlardır. İdrarın içinde belirli maddelerden çeşitli miktarlarda biriktiğinde ortaya çıkan bu acılı hastalık, sağlık sektöründe yılda 2 milyon dolar kayba neden oluyor.

İdrardaki bu maddeler birikip önce ufak kristallere, ardından kum veya taşa dönüşür. İdrarda bu soruna neden olacak kadar çok madde birikmesi haftalar, hatta aylar sürebilir.

Böbrek taşının oluşma sebepleri arasında yeterince sıvı tüketmememek başı çekmektedir. Ayrıca eğer bünyeniz günde 1 litreden az idrar üretiyorsa, yine böbrek taşı ihtimaliniz vardır.

Böbrek taşları, kalıcı bir zarar vermeden vücuttan atılabilir. Ama ne yazık ki hem çok ağrıya neden olur, hem de doğru tedavi uygulanmazsa tekrar oluşabilir. Eğer taşların oluşumu ve tedavi arasında çok vakit geçerse, böbreklerde sorunlara ve yan etkilere neden olabilirler.

Duke Böbrek Taşı Merkezi’nin sorumlusu ve Duke Üniversitesi Üroloji Cerrahisi profesörü Doktor Glenn Preminger, böbrek taşlarının obezite ile bağlantılı olduğunu söylüyor. Doktor Preminger benzer tarzda çalışmaların da bulunduğu Üroloji Dergisi’nde yardımcı yazarlık yapıyor.

Böbrek Taşının Belirtileri

Böbrek taşları genelde oluşumları sırasında çok belirti göstermezler. Hatta üreter olarak adlandırılan kanallara inip, oradan da idrarla mesaneye taşınabilirler.

Bu yüzden böbrek taşları böbreklerden gelen idrar yolunu tıkayıp, sorun yaratabilirler. Bu hastalık pek çok belirti gösterebilir. Birdenbire başlayıp aynı şekilde biten, rastgele bağırsak ağrıları, en büyük göstergesidir.

Yani bir hastanın yaşayabileceği iki tür acı vardır. İlki, sırtın yan taraflarında veya karın bölgesinde kasılmalar; ikincisi de testislere veya kasık bölgesine kadar uzanabilen bir ağrıdır.

Diğer belirtiler:

• Kusma
• Kanlı idrar
• Mide bulantısı
• Anormal idrar rengi
• Ürperti
• Ateş

Böbrek Taşının Etkileri

Bu durum tedavi edilmediği veya gözardı edildiği takdirde, böbrek taşları idrar akışını tıkadığı için böbreklerin hasar görmesi, sürekli tekrarlayan enfeksiyonlar gibi ciddi sorunlara neden olabilir. Olası sorunlar:

• İdrar yolu enfeksiyonu.
• Akut tek taraflı obstrüktif üropati ve üreter beyazlaşması.
• Böbrek hasarı ve iyileşme sorunları.
• Böbrek taşlarının tekrarlaması.
• Hasarlı böbrekte işlev kaybı veya azalması.

Farklı böbrek taşı türleri olduğunu ve doğru tedavi için taş türünün bilinmesi gerektiğini unutmayın:

• Sistin böbrek taşı: Bu taş, sistinüri bozukluğu olan kişilerde ortaya çıkabilir. Kalıtsaldır ve hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir.
• Kalsiyum böbrek taşı: En yaygın karşılaşılan böbrek taşı türüdür ve genelde 20 ila 30 yaş arası erkeklerde görülür. Kalsiyumun, fosfat, karbonat veya oksalat gibi maddelerle birleşmesiyle ortaya çıkarlar. Oksalat; ıspanak ve C vitamini takviyelerinde bulunur. Ayrıca, çeşitli ince bağırsak hastalıkları da böbrek taşı oluşumunu arttırır.
• Ürik asit taşları: Kadınlardan daha çok erkeklerde görülen bu taşlara kemoterapi veya gut da neden olabilir.
• Strüvit taşlar: Bu taşlar idrar yolu enfeksiyonu olan kadınlarda ortaya çıkar ve mesaneyi, böbreği ve üreterleri tıkayabilecek kadar büyüyebilirler.

İndinavir, asiklovir ve triamterene gibi ilaçlar ve diğer maddeler de böbrek taşı oluşumuna neden olabilir.

Böbrek Taşı Tedavisi

Böbrek taşı tedavisi özel bir beslenme düzeni ile başlayabilir. Doktorunuz ne tür bir böbrek taşınız olduğunu teşhis edip, testlerle de bunu onayladıktan sonra, böbrek taşınızın ortadan kalkması veya vücuttan atılması için özel bir diyet yapmaya başlayabilirsiniz.

Bir beslenme uzmanı veya diyetisyen size yeni bir öğün listesi çıkartabilir; ama yapacağınız herhangi bir diyette mutlaka, tükettiğiniz potasyum, tuz, sıvı, protein, oksalat ve kalsiyum miktarlarını değiştireceklerdir.

Böbrek taşlarından kurtulmanın bir yolu günde yaklaşık 6 ila 8 bardak su içmektir. Ancak ağrı çok fazla olabilir ve narkotik analjezik gerektirebilir. Ayrıca ağrı tahammül edilemeyecek gibi olursa, hasta hastaneye yatırılmalı ve damar içinden sıvı verilmelidir.

Bunun yanı sıra, spesifik bir tedavi, oluşan taşların türüne ve ortaya cıkan belirtilere bağlıdır. T aşlar küçükse idrar ile bedeninizden kendiliğinden atılabilirler. Bu durumda, idrarınızı taşların analiz edebilmesi için saklamalısınız.

Böbrek taşınızın türüne göre, doktorunuz size taşların oluşmasını önleyecek veya taşları oluşturan maddeleri ortadan kaldırarak, taşların çözülmesine neden olacak çeşitli ilaçlar verebilir. Bu ilaçlardan bazıları:

• İdrar söktürücüler (tiazid diüretikler)
• Diüretikler
• Strüvit taşlarda etkili antibiyotikler
• Sodyum sitrat ve sodyum bikarbonat
• Ürik asit taşlarının tedavisi için allopurinol
• Fosfat çözeltileri

Ameliyat gerektiren durumlar

• Taş, kanaldan kendisi çıkamayacak kadar büyükse,
• Taş hem idrar akışını önlüyor, hem de böbrek ağrısı veya enfeksiyona neden oluyorsa,
• Taş büyümeye devam ediyorsa,
• Ağrı ve acı dayanılamaz boyuttaysa ameliyat gerektirebilir.

Yani aslında artık böbrek taşı tedavisi için eskisi kadar çok endişelenmenize gerek yoktur. Tedaviler artık eskisi kadar çok ameliyat gerektirmemektedir.

• Perkütan nefrolitotomi: Böbreğin içinde veya böbreğe çok yakın olan, aşırı büyük taşlar için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde taş, açılan ufak bir kesikten içeri sokulan endoskop ile çıkartılır.
• Üretroskopi: Taşlar hâlihazırda alt idrar yoluna inmişse uygulanabilir.
• Beden dışından taş kırma: Şok dalgaları ile 1,5 santimetrenin altındaki taşlar baskılanır. Bu yöntemin kullanılabilmesi için taşların ya idrar yolunda ya da böbreğin yakınında olması gereklidir.  Şok dalgaları veya ses dalgaları ile kırılan taşlar ardından idrar ile vücuttan atılır.
• Bunların dışında, açık ameliyat veya nefrolitotomi yapılması gereken vakalar olabilir.  Yine de bu iki yöntem, diğer tedaviler uygulanamadığında veya işe yaramadıklarında tercih edilirler.

Böbrek Taşını Önlemek için Öneriler

Beslenme biçiminizde ufak bir değişiklik yapmak gibi, bu önerileri aklınızda tutar ve uygularsanız böbrek taşlarını önleyebilirsiniz. Zaten böbrek taşınız var ise, hem oluşabilecek sorunları ortadan kaldırmak hem de böbrek taşının tekrar ortaya çıkmasını önlemek için almanız gereken önlemler vardır.

• Böbrek taşları kalıtsal olabilir. Eğer daha önce böbrek taşı sorunu yaşadıysanız, bol miktarda sıvı tüketmeniz sağlığınız için faydalı olacaktır.
• Daha önce de bahsettiğimiz gibi, günde 6 ila 8 bardak su içmek bedeninizin yeterli idrarı üretmesini sağlayacaktır. 250 mililitrelik bir bardak ile günde  12 defa su içmenizi önerenler de var.
• Sıvı tüketmeniz çok önemlidir; ancak unutmamalısınız ki, tüketebileceğiniz sıvıların bazıları su kaybınızı artırabilir. Bu nedenle kafein veya alkol içeren içecekleri tüketmemeye özen göstermelisiniz.
• Doğru ilaçları alabilmek için ne tür bir taşınız olduğunu bilmelisiniz. Böbrek taşını oluşturan maddeleri ortadan kaldırabilen veya bu maddelerin idrarda tekrar oluşmasını önleyebilen ilaçlar bulunmaktadır.
• Böbrek taşı oluşumuna sebep olabilecek veya daha önce böbrek taşınız olduysa yine olmasına neden olabilecek yiyecekleri içermeyen bir beslenme düzenine geçebilirsiniz. Bunun için peynir ve süt gibi süt ürünlerini tüketmemeniz önerilebilir.
• Eğer taşlarınız oksalat ise, maden suyu içmemeli, çikolata ve yer fıstığı yememelisiniz.
• Eğer taşlarınız sistin ise, balık tüketiminizi azaltmalısınız.
• Ürik asit taşları olan kişiler için kırmızı et, ançuvez ve tavuk yemek pek iyi bir fikir değildir.