Bulaşıcı İshal: Bilmeniz Gereken Her Şey

Bulaşıcı ishale genellikle ateş, karın krampları, mide bulantısı, baş dönmesi ve halsizlik gibi başka belirtiler eşlik eder. Tüm olası mikroorganizmalar sebepleri arasında gösterilir.

Yazan ve doğrulayan biyolog Samuel Antonio Sánchez Amador.

Son Güncelleme: 12 Aralık, 2022

İshal, gün içinde üç veya daha fazla kez ortaya çıkan macun kıvamında veya sıvı dışkı olarak tanımlanır. Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) verilerine göre, bulaşıcı ishal, tıbbi bir sorunun belirtisi olmanın ötesinde, düşük gelirli ülkelerde ikinci en yaygın ölüm nedenidir.

Gelişmiş bir sağlık sistemine sahip batı ülkelerinde ishal genellikle bir sorun değildir ancak diğer bölgelerde özellikle bebeklerde ölüm nedeni haline gelir. İster farkındalık olsun veya ister önleme nedeniyle olsun, bu durumu bilmek zorunlu hale gelir. Bugün size bulaşıcı ishal hakkında bilmeniz gereken her şeyi anlatıyoruz.

Bulaşıcı ishal nedir?

Daha önce de söylediğimiz gibi, günde üç defadan fazla ortaya çıkan macunsu bir bağırsak hareketi ishal olarak kabul edilir. Yapılan araştırmalara göre, iki yaşın altındaki çocuklarda bu değer 12 saat içinde üç kere tuvalete çıkmak olarak ölçülür. Bunun etkileri de mukuslu, irinli, kanlı dışkı olarak görülür.

Enfeksiyöz ishal, patojenler tarafından üretilen, yani nedeninde gıda zehirlenmesi veya huzursuz bağırsak sendromu gibi gastrointestinal bozukluklar gibi diğer olayların bulunmamasıdır. Virüsler, bakteriler veya protozoa gibi tetikleyiciler de neden olabilir.

Tıbbi nitelikteki bilginin ötesinde, bulaşıcı ishalin durumunu küresel düzeyde bağlama oturtmak çok önemlidir. Dünya Sağlık Örgütü bize, aralarında aşağıdakilerin de bulunduğu bir dizi açıklayıcı bilgi vermektedir:

• İshalli hastalıklar, dünya çapında beş yaşın altındaki çocuklarda görülen ikinci önde gelen ölüm nedenidir.
• Bu, yılda yaklaşık 525.000 çocuk ölümü anlamına gelir.
• Bu patolojilerin önemli bir kısmı, uygun sağlık koşulları ve ilgili beslenme kontrolleri ile önlenebilir.
• Bu durum ciddi yetersiz beslenmeye, sağlıklı yaşam yıllarının kaybına ve en ağır vakalarda hastanın ölümüne bile neden olabilir.

Bulaşıcı ishalin nedenleri

Bilimsel çalışmaların gösterdiği gibi, bulaşıcı ishale virüsler, bakteriler ve protozoanın yanı sıra bazı daha karmaşık parazitler neden olur. Aşağıda bu patojenlerin her birinin nelerden oluştuğunu kısaca açıklıyoruz.

Bakteriler

Kulağa şaşırtıcı gelse de bakteriler bulaşıcı ishalin yalnızca %10-20’sine neden olur. En yaygın enteropatojenik maddeler arasında şunları buluruz: Shigella spp., Salmonella spp., Vibrio cholerae, enterohemorrhagic Escherichia coli, Aeromonas spp. ve Yersinia enterocolitica.

Dünya çapında ishalin en yaygın dört nedeni arasında yer alan Kampilobakter Jejuni bakterisinden de ayrıca bahsetmekte yarar var.

Virüs

Norovirüsler ve rotavirüsler dahil birçok virüs ishale neden olur. Akut ishalden en yaygın sorumlu olanlardır. Bu viral gevşek dışkı atakları, viral gastroenterit veya mide gribi olarak da bilinir.

Protozoa ve diğer parazitler

Entamoeba histolytica veya Giardia lamblia gibi suda bulunan bazı protozoalar bulaşıcı ishale neden olabilir. Bilimsel olarak Ascaris lumbricoides olarak bilinen yuvarlak kurtlar gibi daha karmaşık parazitler de bu klinik tablonun ortaya çıkmasına neden olur.

Ana iletim yolları

Baktığımız patojene bağlı olarak, bulaşma yollarının çok sayıda ve çeşitli olabileceğini görebiliriz. Örneğin, bir virüs, enfekte kişi tarafından mikro boyutta hava yoluyla (öksürük ve hapşırık yoluyla) bulaşırken, genel olarak bakteri yiyecekle birlikte vücudumuza girer.

Bulaşıcı ishal nasıl önlenir?

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından belirtildiği gibi temel bir kural olarak, bulaşıcı ishalden kaçınmanın en iyi yöntemi mutfak yüzeylerini sterilize etmek, arıtılmamış su tüketmemek ve yalnızca pişmiş veya pastörize yiyecekler yemektir.

Bunun nedeni, aslında daha önce bahsettiğimiz gibi mikroorganizmaların, su veya belirli yiyecekler vasıtasıyla ağızla doğrudan temas veya yutma yoluyla bulaşmasıdır.

Peki başka hangi semptomlar görülür?

Sıvı veya macunsu dışkılamanın dışında, bulaşıcı ishalde etken maddeye bağlı olarak değişen başka semptomlar da eşlik edebilir. Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalığı Enstitüsü’ne (NIH) göre, eşlik eden bazı klinik belirtiler aşağıdakileri içerebilir:

• Dışkıda kan,
• Ateş ve titreme,
• Mide bulantısı ve baş dönmesi,
• Kusma,
• Karın ağrısı ve şişlik.

Yiyeceklerden gelen bakterilerden korunma

Yazımızda gördüğünüz gibi, bulaşıcı ishal birçok patojenik sorundan kaynaklanabilir: bakteriler, virüsler, protozoa ve diğer parazitler gibi. Çoğu batı ülkesinde bu klinik tablo bir sorun değildir, ancak çevre temizliğinin düşük olduğu bölgelerde ikinci en yaygın ölüm nedenidir.

İshali önlemek için en iyi yöntem (viral varyant hariç), yeterince sterilize edilmemiş bir ortamda çiğ, az pişmiş veya işlenmiş yiyecekleri yemekten kaçınmaktan geçmektedir.