Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda Yaklaşım

Bir çocukta dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğunu anlamak bir sorun değildir. Aksine bu, stratejilerinize daha iyi odaklanmanıza ve ADHD'ye düzgün bir şekilde yaklaşmanıza yardımcı olacak özel bir durumdur. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (ADHD) olan bir çocuk sahibi olmak, çok stresli ve sinir bozucu anları içeren günlük bir sorun olabilir. Ancak zor gibi görünse de, bazı basit stratejiler, çocuğunuza en iyi eğitimi vermenizi kolaylaştırmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle, ebeveynlerin DEHB’ye nasıl etkili bir şekilde yaklaşabileceklerini bilmeleri gerekir.

Çocuğunuzda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu varsa normal ev rutinleri işe yaramayabilir. Ayrıca geleneksel eğitim yöntemleri her zaman etkili değildir. Bu yüzden ebeveynlerin ve eğitimcilerin, bu durumdaki çocukların farklı ihtiyaçlara ve tepkilere sahip olduğunu kavramaları gerekir.

Çocuklarımızın değişmesini bekleyemeyiz. Bunun yerine DEHB olan çocuklarımızın gelişmesine yardımcı olmak için gerektiği gibi kendimizi ayarlamalı ve duruma uyum sağlamalıyız.

ADHD sorunu olan çocukların özellikleri

DEHB’ye etkili bir şekilde yaklaşmak için bu durumdaki çocukların özelliklerini anlamamız gerekir. Öncelikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olan tüm çocuklar aynı davranışları göstermezler. Ortaya çıkan belirtilerin yoğunlukları değişebilir ve hatta bağımsız olarak kendilerini gösterebilirler. Hatta DEHB olan çocukların çoğunda sadece iki belirti grubundan biri mevcuttur.

DEHB’nin üç temel özelliği hiperaktivite, dikkat eksikliği ve dürtüselliktir. Ayrıca her birinin kendine özgü alt belirtileri vardır.

Hiperaktivite

• Huzursuzluk: DEHB olan çocuklar hareketsiz kalmakta zorlanabilirler.
• Sürekli konuşurlar, konuşmamaları gerektiğinde bile .
• Konuşmadıkları zaman sesler çıkarırlar.
• Sakinleşmekte güçlük çekerler.
• Bir öncekini bitirmeden yeni bir aktiviteye geçerler.
• Hızlıca sıkılmaya başlarlar.

Dikkat eksikliği

• Konsantre olmakta zorlanmak.
• Uzun süre boyunca dikkat etmekte zorlanmak.
• Çevrelerindeki uyaranların kolayca dikkatlerini dağıtması.
• Detaylara dikkat etmemek.
• Emirlere ve yönergelere uymama eğilimi.
• Düzensizdirler ve görevleri organize etmekte zorlanırlar.
• Çoğu zaman bir şeyleri bıraktıkları yeri unuturlar.
• Konuyu mantıklı görünmeyen şekillerde değiştirebilirler.

Dürtüsellik

• Sabırsızlık.
• Çocuklar ne yapacaklarını düşünmeden dürtüsel olarak hareket ederler.
• Başkalarının etkinliklerini ve konuşmalarını kesme eğilimi.
• Genellikle ulaşabilecekleri herhangi bir objeyi kapma.
• Agresif veya baskın şekillerde yanıt verme.
• Başkalarının onları kontrol etmesini ya da onlara hükmetmesine izin vermeyi reddetmek.

Dahası DEHB olanların % 70’inde bu durumla birlikte varolan başka durumlar vardır. Örneğin, anksiyete, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu, vb, bunların hepsi yaygındır.

ADHD hastalığına etkili yaklaşım nasıl olmalı: Yapılması ve yapılmaması gerekenler

Ebeveynlerin çocuklarıyla ilişki kurma şeklinde bazı ayarlamalar yapmaları, çocukların davranışları üzerinde çok olumlu bir etki yaratabilir. Ayrıca ortaya çıkan durumları daha iyi yönetmelerine de yardımcı olabilir. Aynı zamanda geleneksel eğitimde işe yarayan bazı teknikler DEHB olan çocuklarda olumsuz etkilere neden olabilir.

Yapmayın: Cezalara başvurmak

Çoğu durumda, DEHB olan çocuklar, yönergelere uymadıklarında veya yapmamaları gereken bir şeyi yaptıklarında bunun nedeni dikkatlerinin dağılmasıdır. Bir başka deyişle, bu bir isyan ya da kasıtlı bir itaatsizlik davranışı değildir.

DEHB konusunda uzmanlaşmış bir psikolog olan Dr Rusell Barkley, cezanın sadece kısa vadeli bir çözüm olduğunu doğruluyor. Uzun vadede, çocuklar, insanların kendilerinden istediklerini yapma motivasyonlarını kaybederler. Aynı şekilde öfke ve hüsran duyguları hissederler. Hızlı bir şekilde verilmeye çalışılan dersi unuturlar ve bunun yerine agresif olmayı öğrenirler.

Yapın: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar için eğlenceyi ve spesifik motivasyonu kullanın

Ohio Üniversitesi tarafından yürütülen bir çalışmada eğlencenin ve ödüllerin olumlu sonuçlar ürettiği bulundu. DEHB olan çocuklarınızın yapmalarını istediğiniz belirli bir şey varsa, ilk birkaç kez bunu onlarla birlikte yapın. Daha sonra kendi başlarına yaptıkları zaman onları tebrik edin.

Yapmayın: Doğaçlama kurallar uydurmak

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar, evle ve davranışlarla ilgili kuralları hatırlamakta ve anlamakta güçlük çekebilirler. Bunları öğrenmeleri ve içselleştirmeleri zaman alabilir ve bu kurallar değişirse daha da zorlanırlar.

Elbette zaman zaman hatalar yapacağız ancak kuralları sürekli değiştirmekten ve yeni kurallar eklemekten kaçının.

Yapın: Net kurallar koymak ve esnekliğe izin vermek

Koyduğunuz kurallar net, basit ve takip edilmesi kolay olmalıdır. Bunları bir kağıda yazıp görünür bir yere yerleştirebilirsiniz. Unutmayın, öğrenme süreci bir gecede tamamlanmayacak. Bu nedenle söz konusu hataları kabul etmek olduğunda esnek ve sabırlı olmanız gerekecek. Ayrıca başarıları bir şekilde ödüllendirmeyi ve cezalardan kaçınmayı unutmayın.

Yapmayın: Sorunları bireyselleştirmek

Bir sorununuz olduğunda -DEHB olan çocuklarınız size itaat etmediğinde veya yönergelerinizi takip etmediğinde- onları suçlama dürtüsüne direnin. Onlara dalgın veya tembel demekten kaçının.

Ayrıca “Bunu neden yapmadın?” ya da “Bunu neden yaptın?” gibi ifadelerle yaptıkları ya da yapmadıkları şeyler için onları azarlamayın. Büyük olasılıkla, çocuğunuzun size söyleyebileceği bir nedeni olmayacak ve kendini daha da fazla hayal kırıklığına uğramış hissedecek.

Yapın: ADHD’e yaklaşımda takım çalışması

Onları suçlamaya çalışmayın. Bunun yerine birlikte çözümler arayın ve çocuğunuzu çözümün bir parçası olmaya davet edin.

“Bir sorunumuz var. Nasıl düzeltebiliriz?”gibi cümleler kullanın. Çocukların hangi eylemin yapılması gerektiği hakkında tavsiyede bulunmalarına izin verin ve haklılarsa sözlü olarak onları ödüllendirin. En iyi cevabı vermezlerse cesaretlerini kırmayın. Bunun yerine uygun bir çözüme doğru gitmek üzere onlara rehberlik edin.

Çocuk psikoloğu Carol Brady, “Ancak çeşitli olumsuz davranışları çözmek için çocuğunuzla iş birliği yaptığınızda, çocuğunuzun, eksikliklerine rağmen sevildiğini ve desteklendiğini hissettiği bir ortam yaratırsınız,” diyor.

Yapmayın: Düşünmeden hayır demek

Bazen hayır demelisiniz ancak en iyisi doğrudan hayır demeden önce biraz düşünmektir. Bazen, “hayır”, gerçek bir ihtiyaç olmaktan çok kendi endişelerimizin ve kontrol etme arzumuzun ürünüdür. Bu nedenle, başka olası bir cevap olup olmadığını kendinize sormanız en iyisidir.

Göz önünde bulundurulması gereken bir başka şey DEHB olan çocukların isyana eğilimli olmasıdır. Olumsuz tepkilerin fazlalığı bu tür davranışı teşvik ettiğinden bu anlaşılabilirdir.

Yapın: ‘Evet’ diyerek ‘Hayır’ diyin

Cevabınızın “hayır” olması gerektiğinden eminseniz bunu “evet” kelimesini kullanarak yapmak için yaratıcı bir yol bulun.

Bir öneride bulunun, çocuğunuzun bu yeni teklife katılmasını sağlayarak onu motive edip pazarlığa izin verin. Bu hiçbir zaman olumsuz cevap veremeyeceğiniz anlamına gelmez ama olumsuz cevap vermenin nazik bir yolunu bulmalısınız.

Yapmayın: Yatak saati konusunda esnek olmak

DEHB olan çocuklar uykuya dalmada güçlük çekme eğilimindedirler. Ve yeterince uyumadıkları zaman hiperaktiviteleri ve dikkatlerinin dağılabilirliği artar.

Ne zaman yorgun olurlarsa o zaman uyumalarına izin vermeniz gerektiğini düşünmek mantıklıdır. Ancak bunu yaparsanız yeterince uyuyamazlar ve bu yüzden zihinlerinin ve bedenlerinin ihtiyaç duyduğu kadar dinlenememiş olurlar. Yatma vakti gelmeden önce yorulduklarında, dikkatlerini çekmek için başka aktiviteler bulun.

Yapın: Uyku rutini yaratın

Bir uyku rutini oluşturmak çok önemlidir. İster kestirme ister yatma zamanı olsun, uyumaya gitmek için belirli bir zaman ayarlayın. Işıkları kapatın, evi mümkün olduğunca huzurlu tutun ve çocuğunuzun uykuya dalmasına yardımcı olun.

Tatlılardan, kafeinli içeceklerden ve diğer uyarıcılardan uzak durun ve televizyonu kapatın. Kısacası, çocuğunuz yatmadan önce bir ritüel oluşturun.

ADHD’e yaklaşımda göz önünde bulundurulması gereken diğer noktalar

İlaç tedavisi hakkında doktorunuzla konuşun

Çocuğunuzun doktoru herhangi türde bir ilaç önerirse o ilacın alınması konusunda katı olmanız gerekir. İlaçlar, söz konusu belirtileri kontrol etmek olduğunda çok yararlıdırlar. Herhangi bir şüpheniz veya endişeniz varsa, bunları doktorunuzla tartışmayı unutmayın.

ADHD’e yaklaşım yöntemi olarak spesifik bir egzersiz rutini yaratın

Fiziksel aktiviteler DEHB olan çocukların fazladan enerjilerini yakmalarına yardımcı olabilir. Üstelik odaklanmalarına yardımcı olur ve dürtüselliklerini azaltır.

Görevleri bölümlere ayırın

Herkes için basit görünen şeyler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar için büyük bir mücadele gibi görünebilir. Bu nedenle, görevleri çocukların yönetmesini daha kolay hale getirecek şekilde, daha küçük etkinliklere bölmek en iyisidir.

Bu aktivitelerin yazılı halini göstererek onlara yardım  edin ve aktiviteleri renklerle ayırın. Böylece ayırt edilmeleri daha kolay olur ve çocuklar onları bireysel görevler olarak tamamlayarak işaretleyebilirler. Çocuğunuzun, üstesinden gelinmesi imkansız olarak göreceği bir liste yapmayın.

Dikkati dağıtan şeyleri kısıtlayın

DEHB olan çocukların bulunduğu ortamdaki her şey onların dikkatlerini çekebilir. Aktiviteleri için mümkün olduğunca özel alanlar oluşturun.

Uyudukları veya ödevlerini yaptıkları odaya televizyon ya da video oyunları koymayın. Ayrıca yatma zamanı geldiğinde oyuncakları bir kenara koyun ve yemek yerken televizyonu kapatın.

Molalar verin

Hem DEHB olan çocukların hem de onların ebeveynlerinin mola vermeleri gerekir. Çocuklar, bunalmış hissetmemek için aktivitelerinin ortasında duraklamalıdırlar.

Çocukların sürekli olarak ebeveynlerine bağımlı olmaları da iyi değildir. Kendilerine güvenmeyi öğrenmeleri gerekir. Bu arada sizin de dinlenmek ve yükün altında ezilmiş gibi hissetmemek için biraz boş zamana ihtiyacınız vardır.

ADHD’e başarılı bir şekilde yaklaşmanıza yardımcı olması için bir profesyonele danışın

Bunu kendi başına halledebileceğini düşünseniz bile, yardıma ihtiyacınız olabileceğini kabul etmeniz gerekir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu konusunda uzmanlaşmış bir psikolog, çocuğunuz için fırsatlarla dolu bir dünyanın kapılarını açacak araçlar sağlayacaktır.

Ayrıca evinizde özel çocuk bakımı sağlayan kişilerden yardım alabilirsiniz. Bu dinlenmenize ve çocuğunuzun emin ellerde olduğunu bilerek diğer aktiviteler ve sorumluluklarla ilgilenmenize izin verecektir.