Plazma Nakli Nedir?

Kan plazması bağışı, pek çok farklı hastalığın tedavisinde kullanılan basit bir uygulamadır. Peki plazma nakli hangi sıklıkla yapılabilir? Bundan kimler yararlanabilir? Bu yazımızda plazma nakli konusunun detaylarını sizler için bir araya getirdik.

Yazan ve doğrulayan Doktor Leonardo Biolatto.

Son Güncelleme: 26 Ekim, 2022

Kan plazması nakli son yıllarda popüler hale gelmiş olan bir uygulamadır. Plazma sıvısı kanın bileşenlerinden biridir. Daha açık bir biçimde belirtmek gerekirse kan plazması, içinde kan hücreleri içermeyen saf ve hafif sarımsı sıvıdır.

Plazma tüm kan miktarının yaklaşık olarak %55’ini oluşturur. Kanın geri kalan kısım ise alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositler gibi hücrelerden oluşmaktadır. Bu sıvının içinde vücutta çok önemli fonksiyonları bulunan albümin gibi çok sayıda protein yer almaktadır.

Pek çok kişi farkında olmasa da plazma nakli, kanama ya da yanık gibi çok sayıda hastalığın tedavisinde kullanılabilir. Bu yazıda plazma nakli prosedürünün hangi aşamalardan oluştuğuna ve kan plazması bağışı yapmanın neden önemli olduğuna değiniyoruz.

Kan Plazması Nedir?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi plazma kanın sıvı kısmıdır. Bu sıvı içinde alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositler, yani kan hücreleri dolaşır. Bu iki temel kısmı birbirinden ayrıldığında plazma şeffaf bir sıvı görünümü alır.

Plazmanın yaklaşık %90’ı sudan oluşur. Geri kalanı ise vücudun normal fonksiyonlarını yerine getirmesi için gerekli olan proteinler ve mineral tuzlarının bir karışımıdır.

Kan plazması her şeyden önce içinde antikorlar barındırır. Bunlar hastalıklara karşı kendimizi savunmamızı sağlayan bağışıklık sisteminin birer elementidir. Ayrıca albümin adı verilen bir molekül de bulunur. Bu molekül ise belirli maddeleri dokulara taşımakla görevlidir.

Ayrıca plazma sıvısı içinde pıhtılaşma için gerekli faktörlerin de bulunduğunun altını çizmek gerekir. Bu faktörler vücudun herhangi bir yerinde bir kanama olduğunda kanın pıhtılaşması için gereklidir ve hayati derecede öneme sahiptirler.

Plazma Nakli Nasıl Gerçekleştirilir?

Plazma nakli aslında basit bir uygulamadır. Öncelikle bir donöre  ihtiyaç duyulur. Bu işlem bir karşılık beklemeden gerçekleştirilen bir bağıştır. İlk aşamada donörden kan alınır ve kan alma süreci yaklaşık olarak 30 ila 45 dakika civarında sürer.

Kan alındıktan sonra kan hücreleri plazmadan ayrılır. Sıvı ayrı bir yere alınır ve burada muhafaza edilir. Sadece plazmanın nakline ihtiyaç olduğunda buna plazmaferez (plazmanın değişimi) adı verilir.

Bu işlem normal kan bağışından farklıdır. Çünkü plazma naklinde plazmadan ayrılan hücreler tekrar donöre verilir ve sadece plazma sıvısı alınır. Ayrıca bağış yapan kişinin normale dönme süresi de daha kısadır. Bu nedenle kan plazması bağışı her on beş günde bir yapılabilir.

Bu aşamada dikkat edilmesi gereken önemli bir ayrıntı, plazmanın nakli için donör ve alıcının aynı kan grubunda bulunmaları gerektiğidir. Çünkü plazma sıvısı içinde farklı reaksiyonlara neden olabilecek çeşitli proteinler bulunmaktadır.

Plazma Nakli Ne İçin Yapılır?

Kan plazması nakli pek çok vakada geçerli bir tedavi olarak uygulanmaktadır. Örnek olarak, bir kişide yanık varsa ya da ciddi bir kaza geçirdiyse, bu nakil sayesinde gerekli kan seviyesine tekrar ulaşması sağlanır.

Buna ek olarak, plazma sıvısı içinde pıhtılaşma faktörleri bulunduğundan dolayı, kan plazması nakli tekniği kaza yapan kişinin aşırı derecede kan kaybının önüne geçmek açısından da faydalıdır. Özellikle bu faktörlerden herhangi birinin eksikliğinden dolayı hemofili (kanın normal şekilde pıhtılaşmaması) gibi sağlık problemleri bulunan kişiler açısından bu işlem son derece önemlidir.

Plazma nakli aynı zamanda karaciğer naklinde de kullanılan bir yöntemdir. Ancak son dönemde plazmanın tamamı yerine sadece ihtiyaç duyulan moleküllerin nakli şeklinde bir teknik geliştirilmiştir. Bunlara kan ürünleri adı verilir.

Örnek olarak hemofili vakasında sadece kişinin ihtiyaç duyduğu pıhtılaşma faktörü nakledilir. Her ne kadar kan plazması nakli güvenli bir yöntem olsa da, sadece kan ürünleri yerine tamamının nakledilmesinin daha fazla mahsuru olabileceği de akıldan çıkarılmamalıdır.

Son olarak unutmamamız gereken en önemli nokta, plazma naklinin son derece basit bir yöntem olduğu ve bu uygulama sayesinde pek çok hayatın kurtulabileceğidir. Bu nedenle her birimiz, basit bir kan plazması bağışı yaparak diğer insanlara yardım edebileceğimizi bilmemiz gerekir.