Gıdaların Plasebo Etkisi
Gıdaların plasebo etkisi yeni bir araştırma konusu haline geldi. Hatta araştırmacılar gıdaların bir sağlık ya da hastalık etmeni olabileceğini keşfettiler. Yediklerimiz sağlığımızı ya da ağrılarımızı etkilese de, işin esasında bu durum hayal gücünden de etkilenebilir.
İnsanların sihirliymiş gibi lanse ettikler bazı gıdalar bulunuyor. Bunun yanı sıra, belirli bir sağlık durumuna ya da organa müdahale eden bazı gıdalardan da söz edilmektedir. Bundan ötürü de bu gıdalar bazı insanlara iyi gelir.
Mucizevi ya da bir miktar işe yarayan bu gıdalarla birlikte gıdaların plasebo etkisi üzerine konuşulmaya başlandı. İlaçlardaki plasebo etkisi gibi gıdalarda da böyle bir etkinin görülmesi mümkün mü? Hadi bu konuyu daha detaylı inceleyelim!
Plasebo Etkisi
İngiliz doktor John Haygarth sayesinde 1800’lerden beri plasebo etkisinin ne olduğundan haberdarız. O zamandan beri uzmanlar plasebo etkisini sistematik olarak kullanmaya devam ettiler. Hatta yeni ilaç ve tedavileri denemek için bu yönteme başvurdular. Burada birinin ilaç olduğunu düşünerek bir hap almasından söz ediyoruz. Fakat hap içen kişi bu bir ilaç olmasa da iyileşme gösteriyor.
Örneğin bugünlerde, pahalı plaseboların ucuz plasebolardan daha etkili olduğunun bilincindeyiz. Bu bir şeker de olsa, pahalıysa daha etkili oluyor. Benzer şekilde, araştırmacılar kırmızı hapların mavi haplara göre daha etkili olduğunu da keşfettiler.
Uzun bir süre boyunca insanlar plasebo etkisini bir telkin ya da “sahte ilaç” olarak algıladılar. Fakat modern araçların yardımıyla günümüzde bunun beyinde olumlu etkiler yapabildiği keşfedildi. Bunun yanı sıra, plasebo etkisi insanların iyileşmesine yardımcı oluyor.
Buna da göz atın: Kilo Verdiren İlaçlar Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Gıdalarda Plasebo Etkisi Üzerine Bir Araştırma
Gıdalarda plasebo etkisi görece yeni bir araştırma konusu. Bu konunun öncülerinden biri Columbia Business School’da araştırmacı olan klinik psikolog Dr. Alia Crum. En meşhur araştırmalarından biri kalori alımı üzerine.
Bir grup gönüllüye 640 kalorilik milkshake içecekleri söylenir. Diğer grubun içeceği milkshakelerin ise 140 kalori olduğu belirtilir. Fakat esasında bu iki grubun da içtiği milkshakeler 340 kaloridir. Daha yüksek kaloriye sahip milkshakeleri içtiklerini düşünenler hemen doyduklarını hissederler. Diğerleri ise aç hissetmeye başlar.
Bir diğer araştırmada da insanların benzer bir durumda kilo alıp verebilecekleri görülür. Bunun gibi farklı araştırmalar gıdalarda bir plasebo etkisinin olabileceğini gösterir. Gıdalara dair belirli düşünceler insanları o kadar etkiler ki düşündükleri etkiyi görmeye başlarlar.
Plasebo Etkisinin Gücü
Son yıllarda plasebo etkisi üzerine yapılan daha detaylı çalışmalarda etkileyici sonuçlar elde edilmiştir. En ilginç bulgulardan biri bu etkinin yalnızca psikolojik olmayışıdır. Biyokimyasal ve moleküler seviyede de bir değişim görülür.
Leiden, Almanya’da plasebo etkisi üzerine gerçekleştirilen son uluslararası konferansta MRI görselleri sunulmuştur. Kişi doktorun ilaç olduğunu iddia ettiği bir şekeri alırken kişinin beyninde harekete geçen bölgeler gösterilmiştir.
Bu yazı da ilginizi çekebilir: Sağlıklı Kan ve Mutlu Bir Vücut İçin 5 Yiyecek
Moleküler biyolog Kathryn T. Hall ve Harvard Medical School Plasebo Çalışmaları Başkanı Ted J. Kaptchuk bu alandaki en deneyimli araştırmacılardır. Araştırmalarında şu sonuca ulaşmışlardır:
Katekol-o-metiltransferaz (COMT) denen enzimdeki mutasyonlar plasebo etkisine az ya da çok tepki verileceğini belirler.
Beslenmeye Etkisi
Plasebo etkisini hâlâ tam anlamıyla anlamış değiliz. İlaç deneylerinde gönüllülerin üçte birinde plasebo etkisi görülüyor. Yani bunun güçlü bir etki olduğunu söyleyebiliriz. Fakat araştırmacıların bu konuda keşfedecekleri daha çok şey var.
Gıdaların plasebo etkisine gelince, insanlar için gıdanın yalnızca yenecek bir madde olmadığını söyleyebiliriz. Yemekle ilgili sembolik bir durum da söz konusu. Bundan ötürü, insanlar buna dair pek çok farklı düşünce ve duygu da barındırıyor.
Dr. Alia Crum’um da gösterdiği gibi gıdaların vücudumuza etkisi belirli besin maddelerine dair inançlara dayanıyor. Bir besinin bize zarar vereceğini düşünürsek büyük ihtimalle zarar verecektir. Aynı şey tam tersi için de geçerli. Her şey gıdalarda da plasebo etkisi görüldüğüne işaret ediyor.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Finniss DG, Kaptchuk TJ, Miller F, Benedetti F. Biological, clinical, and ethical advances of placebo effects. Lancet. 2010;375(9715):686–695. doi:10.1016/S0140-6736(09)61706-2
- Ordi HG., El empleo de la técnica de sugestión e hipnósis en el control y reducción del dolor: implicaciones para la psicooncología. Psicooncologia, 2005.
- Potthoff, J., Jurinec, N., & Schienle, A. (2019). Placebo Effects on Visual Food Cue Reactivity: An Eye-Tracking Investigation. Frontiers in Psychiatry, 10. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2019.00525
- Hall KT, Loscalzo J, Kaptchuk TJ. Genetics and the placebo effect: the placebome. Trends Mol Med. 2015;21(5):285–294. doi:10.1016/j.molmed.2015.02.009