Kistik Fibroz: Beslenme ve Diyet

İyi bir diyet, akciğer fonksiyonlarının bozulmasını önlemeye ve enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Kistik fibrozu tedavi etmenize yardımcı olacak uygun bir menüyü nasıl planlayacağınızı burada öğrenin.

Yazan ve doğrulayan Beslenme uzmanı Marta Jiménez.

Son Güncelleme: 16 Eylül, 2022

Doğru diyet ve beslenme, kistik fibroz yönetimi ve tedavisinin önemli yönleridir. Bu yazıda size nedenlerini ve bunu nasıl yapacağınızı anlatacağız.

Kistik fibroz (KF), kronik ve dejeneratif olan genetik bir hastalıktır. Esas olarak akciğerleri ve sindirim sistemini etkiler. KF’ye ne sebep olur? Bir gen mutasyonu (kusurlu gen), vücutta mukus salgısını ve hücrelerin klorür ve sodyumu taşıma biçimini etkileyen bir proteini değiştirir.

Pankreas, bazı kistik fibroz vakalarında pankreas yetmezliği noktasına kadar etkilenir. Bu, pankreasın vücudun lipidleri (yağları) sindirmek için kullandığı enzimleri salgılayamadığı anlamına gelir.

Bu nedenle diyet ve beslenme hem hastalığın zaman içinde gelişme biçiminde, hem de hastanın yaşam kalitesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. İyi bir diyet, akciğer fonksiyonlarının bozulmasını önlemeye yardımcı olur ve enfeksiyon riskini azaltır.

Neden bazı kistik fibroz hastaları yetersiz besleniyor?

Malnütrisyon (yetersiz beslenme), morbidite ve mortaliteyi etkileyen ve aynı zamanda hastanın yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen bir faktördür. KF neden yetersiz beslenmeye neden olabilir? Bunun nedeni vücudun enerji gereksinimleri ile kalori tüketimi arasındaki dengesizliktir. Bu dengesizlik şu üç faktör tarafından belirlenir: Daha fazla enerji gereksinimi, daha düşük kalori alımı ve daha fazla enerji kaybı.

• Enerji harcaması ve metabolizma: Bazal enerji harcamanız (BEE) artar. Akciğer hastalığı, enfeksiyonlar ve akciğer fonksiyonlarındaki azalmalarla birlikte BEE’nin artmasına neden olur.
• Azaltılmış kalori alımı: Genel olarak, KF’li hastalar, daha düşük kalori alımına bağlı olarak sindirim bozuklukları ile sonuçlanan ağız yoluyla gıda tüketme yeteneklerini sınırlayan komplikasyonlara eğilimlidir.
• Enerji kaybı: Bunun nedeni, besinleri düzgün bir şekilde sindiremedikleri ve ememedikleri için kişinin dışkı yoluyla besin kaybıdır ve bu da enerji dengesizliğine neden olur.

Kistik fibroz için diyet ve beslenme önerileri

Diyetinizde herhangi bir değişiklik yapmadan önce atmanız gereken ilk adım nedir? Mevcut beslenme alışkanlıklarınızın kapsamlı bir değerlendirmesini yapmak ve mevcut vücut ölçülerinizi kontrol etmek için bir profesyonelle görüşmeniz gerekir. Vücut kitle indeksiniz (VKİ) kadınlarda 22 kg/m², erkeklerde 23 kg/m² civarında olmalıdır.

Kistik fibrozlu bir kişi, sağlıklı bir kişininkine benzer bir diyete sahip olabilir. Ancak daha fazla enerji alımına olan ihtiyaçları gibi diğer faktörleri de hesaba katmalıdırlar.

Öneriler:

• Enerji alımında artış: Diyetiniz, yaşınız ve kilonuz için gereken enerjinin yüzde 120 ila 150’sini sağlamalıdır. Hala kilo verdiğinizi fark ederseniz, vücudunuzun enerji ihtiyacının yüzde 150’sinden fazlasını tüketmeye başlayın.
• Protein alımı: Diyetiniz ayrıca yaşınıza ve kilonuza göre önerilen protein alımının yüzde 120 ila 150’sini karşılamalıdır.
• Karbonhidratlar: Bunlar, toplam kalori alımınızın yaklaşık yüzde 40 ila 45’ini oluşturmalıdır. Kan şekeri seviyelerinizi kontrol altında tutmanıza yardımcı olması için basit şekerlerden kaçınarak çoğunlukla karmaşık karbonhidratları tüketmek de iyi bir fikirdir. Şiddetli solunum problemleriniz varsa, alımınızı yüzde 30’a düşürün. Son araştırmalara göre, yüksek kan şekeri seviyesinin vücutta daha büyük bir inflamatuar yanıta neden olabileceğini unutmayın. Bu, hastalık yönetiminizi zorlaştırabilir.
• Lipid alımı: Bu, toplam alımınızın yaklaşık yüzde 40 ila 45’i olmalıdır. Doymuş yağ asitlerinin yüzde onundan fazlasını tüketmediğinizden emin olun. Trans yağ alımınızı da azaltmak gereklidir. Progress in Lipid Research dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, bu yağlar vücudun iltihaplanma tepkisini ve çeşitli hastalık riskini artırabilir.
• Mineraller: Diyetiniz size kalsiyum, çinko, demir ve sodyum gibi yeterli miktarda mineral sağlamalıdır.
• Yağda çözünen vitaminler: Diyetinize A, D ve E vitaminleri ve kişisel ihtiyaçlarınıza göre K vitamini de eklemelisiniz.

Bu önerileri nasıl takip edebilirsiniz?

Bir tavsiye, günlük kalori alımınızı üç ana öğüne ve iki veya üç ikincil öğüne bölmektir. Tabii ki, yukarıda gördüğümüz gibi, enerji alımınızı arttırmanız hayati derecede önemlidir. Diyetinize aşağıdaki gibi sağlıklı yiyecekleri dahil etmelisiniz:

• Sızma zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar
• Yemişler
• Yağlı balıklar
• Krema, tereyağı ve peynir gibi tüm süt ürünleri
• Tatlılar veya ev yapımı tatlılar, dondurma gibi şeker içeren yiyecekler

Takviyeler

Bazen diyetinizin ihtiyaçlarınızı karşılamaya yetmediğini görebilirsiniz. Sizin durumunuzda bu doğruysa, takviyeler yararlı bir seçenek olabilir. Aşırı durumlarda güçlendirilmiş süt, karbonhidrat veya protein takviyeleri ve hatta enteral veya parenteral besleme gibi yapay besleme gerekli olabilir.

Yukarıda bahsettiğimiz gibi, bazı KF vakalarında pankreas o kadar etkilenir ki, yağı sindirmek veya emmek için gerekli enzimleri üretemez. Daha sonra enzimler vücut dışından sağlanmazsa, yağ dışkı ile atılacaktır. Bu durum Gastroenterology and Hepatology dergisinde daha ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Kistik fibroz tedavisi için uygun bir diyet

Diyet ve beslenme, kistik fibroz tedavisinin en önemli yönlerinden bazılarıdır. Yeterli bir diyet, hastalığın yönetimini kolaylaştırmanın yanı sıra komplikasyonları da azaltabilir. Her zaman anti-inflamatuar gıdaları tüketin ve vücutta inflamatuar bir tepkiye neden olanlardan kaçınmaya çalışın.

Beslenme ve diyet gereksinimleriniz hakkında sorularınız varsa, bir beslenme uzmanına danışmalısınız. İhtiyaçlarınıza uygun menüler planlamanıza yardımcı olabilirler. Diyet ve beslenmeye dikkat ederek kistik fibroz ile daha rahat yaşayabilirsiniz.