Travma Sonrası Stres Bozukluğu Semptomları

Travma sonrası stres bozukluğu oldukça pasifleştirici olabilir. Bu semptomlardan bazılarının sizde ya da bir yakınınızda olduğunu düşünüyorsanız bir doktora danışın. 

Yazan ve doğrulayan psikolog Montse Armero.

Son Güncelleme: 09 Ağustos, 2022

PTSD olarak da bilinen travma sonrası stres bozukluğu, insanların bir travmatik olay yaşadıktan sonra başlarına gelen zihinsel bozukluktur. Bu olaylar, doğal afetler, savaşlar, trafik kazaları, tecavüz, kaçırılma, cinsel istismar v.b. olabilir.

Travmatik bir durum yaşayan neredeyse herkes, bunun sonrasında bir tür reaksiyon geliştirir. Böylece kişi olaydan sonraki haftalarda çok daha fazla alarmdadır. Ayrıca olayla ilgili korku ve endişe içindedir. Bu, yüksek strese verilen akut bir reaksiyondur.

Neyse ki pek çok kişi, travmasını işledikten sonra doğal bir şekilde iyileşir. Ancak bazıları bu süreci düzgün bir şekilde yapamaz ve güvende olduktan sonra bile endişeli hissetmeye devam eder.

Travma sonrası stres bozukluğu semptomları

Her birey, travmatik bir olay karşısında farklı tepki verir. Ancak pek çok yaygın semptom da vardır. Bu nedenle aşağıdaki belirtiler en azından bir ay görülmeli ve bir kişiye  PTSD tanısı konabilmesi için önemli ölçüde rahatsızlık yaşatmalıdırlar:

• Geçmişe dönüşler
• Kaçınma davranışları
• Bilişsel bozukluklar ve duygu durumu bozuklukları
• Reaktif davranışlar

Şimdi bu semptomların her birini daha detaylı şekilde inceleyeceğiz.

Geçmişe dönüşler

• Tekrarlayan stres verici anılar
• Kabuslar
• Yoğun kronik psikolojik rahatsızlık
• Hiper ventilasyon, sindirim sistemi rahatsızlığı, aşırı yorgunluk ve kas ağrısı gibi fizyolojik reaksiyonlar

Kaçınma davranışları

• Bir travmatik olayla ilişkili anıları, düşünceleri veya hisleri görmezden gelmek.
• Travmatik deneyimle ilgili anıları hatırlatan bir kişiden, yerden, aktiviteden veya durumdan kaçınmak.

Bilişsel bozukluklar ve duygu durumu bozuklukları

• Travmatik olayla ilgili önemli detayları hatırlamada zorluk
• Çarpık suçluluk hissi
• Negatif bir duygu durumu
• Bir kişinin yapmaktan hoşlandığı aktivitelere ilgisini kaybetmesi
• Kopma hisleri

Reaktif davranış

• Şiddetli sinirlilik
• Kendi kendine zarar veren davranışlar
• Aşırı ihtiyatlı olmak
• Ürkeklik
• Konsantre olmada zorluk
• Uyku bozuklukları

Ayrıca PTSD olan bir kişide, aşağıdaki ayrıştırıcı semptomlar da olabilir:

• Benlik yitimi: Kişinin kendi vücuduna aitmiş gibi hissetmemesi.
• Gerçekten kopmak: Kişiye başından geçenlerin gerçek gibi gelmemesi.

Neden bazı kişiler travma sonrası stres bozukluğu yaşarlar?

Başlangıçta da belirttiğimiz gibi pek çok kişi, yaşadığı travmatik deneyim sonrası kendi kendine iyileşir. Ancak bir kişide travma sonrası stres bozukluğu görülürken başka bir kişide görülmemesinin sebepleri çeşitlilik göstermez. Ancak pek çok zemin hazırlayıcı faktör vardır.

Kapsamlı şekilde bakılacak olursa, şunlar en önemlileridir: 

• Öncelikle kadın olmak. Çünkü PTSD’nin etkilediği kadın sayısı erkek sayısının iki katıdır.
• İkincisi, ruhsal bozukluk geçmişi veya uyuşturucu kullanımıdır.
• Ayrıca çocukluk boyunca bir veya birden fazla travmatik deneyim yaşamış olmak.
• Düşük serotonin seviyesine sahip olmak.
• İnsanların ölümüne veya yaralanmalarına tanıklık etmek.
• Olay esnasında veya olaydan kısa bir süre sonra panik atak geçirmek.
• Sevdiği birinin kaybıyla başa çıkmak zorunda kalmak, fiziksel ağrı, sakatlık, olay sonucu işini veya evini kaybetmek.
• Travmatik olayın yakınında yaşamak.
• Duygusal destek eksikliği.
• Son olarak çaresiz veya aşırı korkmuş hissetmek.

Gördüğünüz gibi, bu faktörlerin kombinasyonu bir kişide görülen travma sonrası stresin yoğunluğunu artıracaktır. Bu nedenle yukarıdaki semptomlardan birine sahip olmakla çoğuna sahip olmak aynı şey değildir.

Travma sonrası stres bozukluğunun tedavisi

Pek çok ruhsal bozukluk için olduğu gibi PTSD için de bir tedavi mevcuttur. Hatta hastanın yaşamını iyileştirmek için farklı yöntemler vardır.

Bilişsel davranışçı terapi

Bilişsel davranışçı terapi, travma sonrası stres bozukluğunu tedavi etmek için en son kanıtlanan çözümlerden biridir. Kapsamlı şekilde bakılacak olursa, eğitim görmüş bir profesyonelden bu tedaviyi almak her zaman en iyisidir.

Ancak bu tedavi türünün en yaygın yönlerini ana hatlarıyla belirtecek olursak:

• Bilişsel yeniden yapılandırma: Bir kişi olanlarla ilgili irrasyonel inançlarını tanımayı öğrenir ve onların yerine daha doğru olan inançları koyar.
• Sakinleşme yöntemleriyle antrenman: Bu teknikler, bir kişinin anksiyetesini daha iyi bir şekilde yönetmesi için çok önemlidir. Bu sayede derin nefes alıp verme pratiği yapabilirler. Jacobson’ın ilerlemeli kas rahatlatma tekniği, meditasyon, Tai Chi ve görselleştirme diğer pek çok teknikten bazılarıdır.
• Maruz bırakma terapisi: Bir kişi anksiyetesini bir nebze kontrol altında tutma beceresini yeniden kazandığında, kendisini, travmadan sorumlu uyaranların bazılarına maruz bırakma zamanı gelmiş olabilir.
• Bilişsel işleme terapisi: Bu tedavi, bilişsel terapinin bazı bölümleriyle bilgi işleme teorisini entegre eder.

Destek grupları

Özellikle de destek ve anlayışın eksik olduğu bir ortamda bulunuyorlarsa, bu tür gruplar PTSD’si olan kişilere çok yardımcı olabilir.

İnsanlar bir araya geldiklerinde ve benzer deneyimleri paylaştıklarında acıyı kelimelere dökmek kolaylaşır. Çünkü ona başka bir açıdan bakmak kolaylaşmıştır ve benzer deneyimler yaşayan başka insanlardan bir şeyler öğrenilmiştir.

Göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR)

Bu teknik, 80’li yıllarda nörolog Francine Shapiro tarafından geliştirilmiştir. Kapsamlı şekilde bakılacak olursa, travma sonrası stres bozukluğu yaşayan milyonlarca kişiye çok yardımcı olmuştur.

Temelde, yöntem, bir dizi göz hareketine ve işitsel uyarana yol açmaktan oluşur. Bu yöntemin harika olan yönü, deneyimi daha iyi bir şekilde işleyerek travmanın etkilerini azaltmaya yardımcı olmasıdır. Ayrıca negatif düşüncelerin yerine daha uygun hislerin konmasına da yardımcı olur.

Travma sonrası stres bozukluğu için ilaçlar

Son olarak, gerekirse, SSRI’lar (serotonin geri alım inhibitörü antidepresanlar) travma sonrası stres bozukluğu semptomlarını ve depresyonu yatıştırabilibilirler. Ancak bu ilaçların bir profesyonel tarafından yazılması gerektiğini ve onları kullanmayı bırakırken belli bir protokolü izlemeniz gerektiğini unutmayın.

Travma sonrası stres bozukluğu ile ilgili son notlar

Son olarak, travma sonrası stres bozukluğu semptomlarını yönetmek genellikle zor olsa da, terapiye katılan çoğu kişi travmanın üstesinden gelmeyi başarır. Böylece sonunda neler yaşandığını korku ve keder içinde boğuluyor gibi hissetmedn hatırlayabilirler.

Kapsamlı şekilde bakılacak olursa, travmatik bir olayın anısı hiçbir zaman kaybolmaz ve terapi, bir kişinin onu unutmasını sağlamayacaktır. Ancak kişinin geçmişi bir kenara bırakmasını ve travmatik anıyı bir öğrenme deneyimi olarak entegre etmesini sağlayacaktır.