Enflamatuvar Bağırsak Hastalığı ve Beslenmenin Rolü

Huzursuz bağırsak sendromu tedavisinde beslenme anahtardır. Uzmanlar beslenmeyi her bir hastanın semptomlarına ve fazlarına göre kişiselleştirmelidir.

Yazan ve doğrulayan beslenme uzmanı Florencia Villafañe.

Son Güncelleme: 09 Ağustos, 2022

Yetersiz beslenme, sindirim problemleri olan kişilerin ortak bir özelliğidir ve bu nedenle; özellikle de enflamatuvar bağırsak hastalığı söz konusu olduğunda beslenme çok önemlidir. Bunun nedeni, yediğiniz şeylerin semptomlarınızı azaltabilmesi ve hafifletebilmesidir. Daha fazlasını öğrenmek için okumaya devam edin.

Sindirim sistemi kişinin sağlık durumunu etkileyebilecek her türlü durumdan muzdarip olabilir, ve enflamatuvar bağırsak hastalığı da bunlardan bir tanesidir. Bundan dolayı, bu terim, enflamasyon ile karakterize olan, ve bilinmeyen nedenlere sahip kronik sindirim sistemi hastalıklarını tanımlar.

En yaygın iki enflamatuvar bağırsak hastalığı kronik ülseratif kolit ve Crohn hastalığıdır. Bunlara ek olarak belirsiz kolit olarak bilinen üçüncü bir hastalık da vardır, önceki ikilinin özelliklerini paylaşır ve geliştikçe bazen önceden bahsettiğimiz hastalıkların biri ya da diğeri ile özdeşleştirilebilir.

Huzursuz Bağırsak Hastalığının Özellikleri

Crohn Hastalığı

Bu, sindirim sisteminin herhangi bir bölümünü etkileyebilir, ancak en sık görüldüğü alanlar distal ince bağırsak ve çıkan kolondur. Lezyonlar segmentlere ayrılmıştır ve bağırsak duvarının tüm katmanlarına zarar verebilirler.

Ülseratif Kolit

Bu hastalık sadece kolon ve rektumu etkiler. Buna ek olarak, lezyonlar süreklidir ve mukus ve submukoz membran üzerinde görülür. Bu hastalıklar sindirim sisteminin bağışıklık sisteminin fonksiyonlarını değiştirir ve kalıcı bir enflamatuvar tepkiye yol açarlar.

Enflamatuvar Bağırsak Hastalığı Semptomları

Her iki durumda da en sık görülen semptomlar şiddetli kolik ve kronik kanlı ishaldir. Ancak kilo kaybı, yetersiz beslenme, yüksek ateş ve cilt ve eklem yaralanmaları da görülebilir.

Bağırsak mukoza membranında meydana gelen yaralanmalar aşağıdakiler gibi çeşitli beslenme problemlerine neden olur:

• Anoreksi
• Ödem
• Dehidrasyon
• Protein ve vitamin kaybı
• Çinko, demir, magnezyum, kalsiyum ve selenyum gibi minerallerin dengesinde değişiklikler

Yetersiz Beslenmenin Nedenleri

Yetersiz beslenme, aşağıdakiler gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanır:

• Gıda alımında azalma
• Hastalığın ağrı, ishal ve kusmaya neden olması
• Belirli yiyeceklerin hariç tutulması
• Ateş, stres ve protein kaybı dolayısıyla artan gereksinimler
• Besin emiliminde bozukluklar
• İlaçlar ile besinler arasındaki etkileşim. (FEAD’a göre, bu durumları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar anti-enflamatuvarlar, kortikosteroidler, immünosupresanlar ve antibiyotiklerdir.)

Enflamatuvar Bağırsak Hastalığı Yaşıyorsanız Ne Yemelisiniz

Tüm enflamatuvar bağırsak hastalıklarının remisyon aşamalarının olduğunu, ancak semptomların akut ataklar ile birlikte ortaya çıktığı fazlar da bulunduğunu unutmayın. Bundan dolayı, beslenmeniz içerisinde olduğunuz aşamaya bağlı olmalıdır. Sağlıklı bir beslenme planı, hiçbir belirti görülmezken gereksiz kısıtlamalar bulunmaksızın yönetilebilir.

Akut dönemler yaşanması durumunda ise beslenme düzeninizi beslenme ihtiyaçlarınızı karşılayacak bir biçimde ayarlamalısınız. Gün boyunca birkaç öğün yemek hazırlamanız, bol miktarda güvenli su tüketmeniz ve aşırı soğuklardan kaçmanız çok önemlidir.

Kısa zincirli düşük karbonhidrat diyeti ya da FODMAP herhangi bir tedavi için faydalıdır. Diyetlerin aşağıdaki oranlarda olması gerektiğini unutmayın:

• Kalorilerin %50 ila %60 arasındaki kısmı karbonhidrat olmalıdır
• %15 ila %20 arasındaki kısmı protein olmalıdır
• %25 ila %30 arasındaki kısmı yağlar olmalıdır, ancak ishal dolayısıyla bir kayıp varsa bunlar sınırlandırılmalıdır.

Unutmamalıyız ki, bazı durumlarda bağırsakta bozulma ile birlikte ciddi bir yetersiz beslenme durumu gelişebilir. Bu durumda seçenek parenteral ya da merkezi beslenmedir.

Semptomlar Olduğunda Kaçınılması Gereken Gıda Türleri

Semptomatik faz sırasında gaz ve rahatsızlığa neden olan yiyeceklerden kaçınmalısınız. Bunların arasında şunlar bulunmaktadır:

• Baklagiller ve tahıllar
• Süt ürünleri, çoğunlukla süt
• Patates, tatlı patates, mısır, manyok, sarımsak, soğan, lahana
• Sert ve çeşnili peynirler
• Taze ve kuru meyveler
• Bal, şeker, tatlılar, ksilitol ya da sorbitol ile tatlandırılmış şuruplar ve reçeller
• İşlenmiş etler, sosisler ve türevleri
• Alkolik ve asitli içecekler, fermente içecekler, ve kahve
• Acılı ya da çok baharatlı yiyecekler

Bunlara ek olarak vitamin ve mineral eksikleri olup olmadığını da değerlendirmelisiniz. Bu durumlarda besin takviyelerine başvurabilirsiniz.

Herhangi Bir Semptom Olmadığında Takip Edilebilecek Beslenme Düzeni

Yukarıda bahsettiğimiz şeyler dolayısıyla semptomlar ortadan kalktığında kısıtlandırılmış olan yiyecekleri vücudunuza kademeli olarak yeniden tanıştırmalısınız. Bu sürece genel olarak şunlarla başlayabilirsiniz:

• Sakız kabağı, yeşil kabak, havuç ve pancar gibi çözünür lifler bakımından zengin olan pişmiş sebzeler
• Elma, olgunlaşmış muz, kayısı, şeftali ve armut gibi buharda ya da fırında pişirilmiş meyveler
• Rafine tahıllar ve bunların türevleri
• Balık ve tavuk gibi az yağlı etler

Son olarak, diyette ilerleme kaydedilmesinin birkaç hafta sürebileceğini ve hastanın kendi ihtiyaçlarına göre kişiselleştirilmiş olması gerektiğini unutmayın. Bir ilerleme ile diğeri arasındaki zaman semptomlara bağlıdır. Sonuç olarak, enflamatuvar bağırsak hastalığı yaşanması durumunda yemenin anahtarı beslenme düzenini her hastanın semptomları ve fazlarına göre uyarlamaktır.