Glutenin Vücuttaki Etkileri Nelerdir?

Gluten tüketimi çölyak hastalığı veya gluten intoleransı olan insanlarda komplikasyonlara yol açabilir. Bugünkü yazımızda glutenin vücuttaki etkilerinden bahsedeceğiz. 

Yazan ve doğrulayan beslenme uzmanı Florencia Villafañe.

Son Güncelleme: 09 Ağustos, 2022

Bazı insanlarda, glutenin vücuttaki etkileri nedeniyle gluten intoleransı vardır. Ancak belirtiler kişiden kişiye değişir. Bu nedenle herkes bu maddenin yaratabileceği olası sonuçların farkında olmalıdır.

Araştırmacılar, bu maddenin alımıyla ilişkili çeşitli durumları tespit etmişlerdir. En yaygın olanlar çölyak hastalığı ve gluten intoleransıdır. Vücudun verdiği bu reaksiyonlar, bağışıklık sisteminin hücrelerinin aktivasyonu ile ilişkilidir.

Gluten tam olarak nedir?

Gluten, gıdaların içinde bulunmayan ancak yulaf, çavdar, arpa ve buğday suyla temas ettiğinde oluşan bir proteindir. Sonucusu, yani buğday, gluten üretme kapasitesi en büyük olan maddedir.

Buna rağmen Batı diyetinin bir parçası olan buğday, yaklaşık 10.000 yıldır en çok tüketilen temel gıda maddelerinden biri olmuştur. Ancak gıda endüstrisi onu genetik olarak değiştirerek zararlı böceklere ve hava koşullarına karşı giderek daha dayanıklı hale getirmiştir.

İşte tam da bu yüzden tüketimi günden güne artmıştır. Aslında bunun sebebi, ağdalı yapısının ve esnekliğinin onu sadece endüstriyel hamur işleri için değerli bir malzeme yapmakla kalmaması, aynı zamanda bir gıda katkı maddesi olarak da dikkate değer bir bileşen haline getirmesidir.

Bu durum, sonuçta, nüfusun, glutene ve onunla ilişkili hastalıklara aşırı derecede maruz kalmasını desteklemiştir. Ayrıca araştırmalara göre, gluten intoleransının gelişiminde genetik yatkınlık da önemli bir rol oynar.

Glutenin vücuttaki etkileri

Bilimsel kanıtlar, gluten bozuklukları olan kişilerde genellikle mide ve bağırsakla ilgili semptomların ve ekstra-intestinal (bağırsağın dışında) semptomların olabileceğini göstermektedir. Sonuçta, bağırsak villuslarının hasar görmesi başka sonuçlara yol açar.

En sık görülen klinik bulguları şunlardır:

• İshal veya kabızlık
• Karın ağrısı
• Aşırı gaz üretimi
• Yemeklerden sonra doluluk hissi
• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Depresyon
• Kas ağrıları
• Dermatit
• Anemi
• Sinirlilik

Glutenle ilişkili diğer komplikasyonlar

İç Hastalıkları Dergisinde (Journal of Internal Medicine) yayınlanan bir araştırmaya göre, yukarıdaki belirtilere ek olarak, çölyak hastalığı tanısı konmamış çocuklarda kilo alamama, anoreksiya, vitamin eksiklikleri ve diş minesi kusurları gibi belirtiler görülmesi yaygındır.

Makaleye göre, ergenlerde ve yetişkinlerde kendini gösterme şekli daha atipik olma eğilimindedir. Genel olarak, belirtiler nonspesifiktir ve hatta sindirim sistemi sorunlarıyla ilgisizmiş gibi bile görünebilir.

Dünya Gastroenteroloji Örgütü Yönergeleri’ne (Guidelines of the World Gastroenterology Organization) göre, gluten içeren gıdaların sürekli tüketilmesi gibi aşağıdaki gibi başka sorunlara yol açabilir:

• Endokrin bozuklukları
• Primer kısırlık
• Tekrarlayan kürtajlar
• Gecikmiş ergenlik
• Erken menopoz
• Osteopeni, osteoporoz ve osteomalazi gibi kemik problemleri

Benzer şekilde, çölyak hastalığı olup da uzun süredir tedavi edilmeyen kişilerin, bağırsak kanseri, malign (kötü huylu) lenfomalar, orofarengeal tümörler ve kemik kırıkları gibi komplikasyonlarla karşılaşma riskinin daha yüksek olduğu görülmektedir.

Glutenin beslenme programından çıkarılması

Bilim, herhangi türdeki gluten intoleransı için en iyi tedavinin yaşam boyu glutensiz beslenme olduğu gerçeğini savunur. Bu nedenle, buğday, yulaf, çavdar ve arpa ile yapılan herhangi bir ürünü beslenme programlarından çıkarmaları gerekir (TACC). Ayrıca pek çok işlenmiş gıda türünün içinde yer alabileceklerini de unutmamalısınız.

Örneğin bazı dondurmalarda, soslarda, salata soslarında, biralarda ve hatta içecekler ile ilaçlarda gluten bulunabilir. Neyse ki günümüzde çoğu ürün “Buğdaysız” ve “Glutensiz” şeklinde etiketlenmektedir. Glutensiz ürünlerin tanımlanması için birkaç yıldan beri bu tür logolar kullanılmaktadır.

Buna rağmen et, meyve, sebze ya da diğer gıdaların, yalnızca gluten ile temas ederek kontamine olabilecekleri gerçeğini hesaba katmalısınız. Bu nedenle neyi satın aldığınızın farkında olmalısınız.

Buğdaysız sağlıklı bir diyet

Sıkı bir diyet uygulayan herkes, uyguladığı diyet ne olursa olsun, dengeli beslendiğinden emin olmalıdır. Buğday için alternatifler ararken faydalanabileceğiniz bazı harika seçenekler vardır:

• Pirinç
• Darı
• Mısır
• Sorgum
• Kinoa
• Karabuğday
• Amarant

Her zamanki gibi, herhangi bir sorunuz varsa bir doktora veya beslenme uzmanına danışın. Onlar, sizin, yalnızca kendinize özgü olan özelliklerinizi değerlendirdikten sonra, uygun bir diyet tasarlamanıza yardımcı olabileceklerdir.

Glutenin vücuttaki etkileri: Unutmamanız gerekenler

Glutenin vücuttaki etkileri çok fazladır ve çok çeşitlidir; bunu unutmamanız önemli. Bazı insanlar gluteni sindirebilirken, bazılarının buna alerjisi vardır ve gluteni sindirdikten sonra hastalanırlar. Çoğunlukla sindirim sistemini etkiler.

Herhangi bir intolerans belirtiniz varsa bir doktora danışın. Böylece düzgün bir şekilde tanı koyabilirler. Gluten intoleransınızın veya çölyak hastalığınızın olduğunu onaylarlarsa, diyetinizi yeniden düzenlemeniz gerekecek, bunu unutmayın.