Zenginleştirilmiş ve Güçlendirilmiş Gıdalar Nelerdir
Eğer markete gittiğinizde aldığınız yiyeceklerin içindekiler bölümlerini okursanız bu ürünlerin ya zenginleştirildiğini, ya güçlendirildiğini, ya da bu süreçlerin ikisinden de geçtiklerini göreceksiniz. Peki, ama bu tam olarak ne anlama geliyor? Bu iki sürecin arasındaki farklar nelerdir? Bu yiyecekler gerçekten sağlığınıza yararlı mı, bu süreçlerden geçmeyen ürünleri almak ile bunları almak arasında bir fark var mı?
Süt ve makarnadan kişisel temizlik ürünlerine çoğu üründe ürünü “sağlıklı” hale getirmesi gereken vitamin, mineral ve diğer besleyici ögeler eklenmiştir. Bu yazımızda size zenginleştirilmiş ve güçlendirilmiş gıdalar ve bu iki sürecin arasındaki farklardan bahsedeceğiz.
Zenginleştirilmiş ve Güçlendirilmiş Gıdalar Tam Olarak Nedir
Güçlendirilmiş gıdalar işlenmelerinden önce içlerinde bulunmayan eklenmiş besleyici ögeler bulunduran gıdalardır. Her yiyecekte her besleyici öge yoktur, dolayısıyla (iddiaya göre) yiyecekleri içlerine bu besinleri ekleyerek iyileştirmek mümkündür.Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Mikrobesinler ile Gıdaları Güçlendirme Rehberi adlı bir rehber yayınlamıştır. Bu halk sağlığı açısından yazılmış bir besin rehberidir ve ana amacı beslenme üzerinde çalışan halk sağlığı programlarının yöneticilerine bir pratik rehber sağlamaktır. Ancak, bu rehber gıda endüstrisi ve gıda güçlendirme metotlarını uygulamak, kontrol etmek ve değerlendirmek durumunda olan kişiler de dahil olmak üzere mikrobesin eksikliğini kontrol etmek üzerine çalışan herkes için yararlıdır.
Yönetmeliklere göre, zenginleştirilmiş ve güçlendirilmiş gıdalar bu durumu etiketlerinde belirtmelidir.
Güçlendirilmiş gıdalar içine bir veya birden fazla doğal madde eklenmiş olan gıdalardır. Bunun sebebi ya içindeki besin değerinin başlangıçta az olması, ya da işlenirken kaybolmuş olmasıdır.
Gıdalara orijinal yiyecekte bulunandan fazla mikrobesin eklemek sık yapılan bir şeydir. Örneğin, sütte D vitamini vardır, ancak miktarı sınırlıdır. Dolayısıyla süte işlenme sırasında daha fazla bu vitaminden daha fazla eklenir. Buğday da bu besinlerden biridir çünkü işlenmesi sırasında içerisindeki vitaminlerin büyük bir kısmını kaybeder. Gıda endüstrisi kaybolan besin değerlerini besinlere geri eklemek için bu pratiği sık sık kullanır.
Bu yazımızı da okumak isteyebilirsiniz: D Vitamini Eksikliği Riski: Kimler Daha Yatkındır?
Neden gıdaların zenginleştirilmesi ve güçlendirilmesine gerek vardır
Güçlendirme ve zenginleştirmenin beslenme düzenindeki mikrobesin miktarını arttırabilen diğer metotlarla karşılaştırıldıklarında görülen ana avantajı bu yöntemlerin insanların yeme alışkanlıklarını değiştirmelerini gerektirmemeleridir.
Güçlendirme süreci alınan mikrobesin miktarını arttırır, bundan dolayı popülasyon normal beslenme düzenlerini değiştirmek durumunda kalmaz. Bu popülasyonun tüm kesimlerine, ancak özellikle de sınırlı kaynağa sahip olan kesimine faydalıdır.
Zenginleştirilmiş ve güçlendirilmiş gıdaların önemine dair örnekler
Bazı ülkelerdeki iyot eksikliği miktarlarındaki düşüş güçlendirilmiş gıdaların ilk başarısıdır. İyot tiroit hormonlarının oluşumu için gereklidir. Bu hormonlar büyümeyi ve metabolik süreçleri yönetmekten sorumludur.
Bebekler ve çocuklarda bu tip bir eksiklik entelektüel yetersizlik ve konjenital hipotiroidizme, yetişkinlerde ise guatr hastalığına sebep olur. İyot genellikle balık, kabuklu deniz ürünleri ve yosun gibi deniz ürünlerinde görülür. Dolayısıyla denize yakın yaşayan insanlar nadiren bir iyot eksikliği problemi ile yüzleşir.
İlk etkili iyot programı örnekleri İsviçre ve Amerika Birleşik Devletlerinin Michigan eyaletinde gerçekleştirilmiştir.
Bu yazımızı da okuyun: İyot Açısından Zengin Yedi Gıda
Folik asit ve nöral tüp defektleri
70’li yılların başında beslenme ile nöral tüp defektleri arasındaki olası ilişki açıkça görülebilir haldeydi. Bu bir embriyonun beyninin, omuriliğinin ve omurgasının olması gereken şekilde gelişmesini engelleyen bir defekttir.
1970’lerin ortalarında folik asit ile konjenital defektler arasındaki ilişki çoktan ilk klinik çalışmaların temelini oluşturmaya başlamıştı. Bu çalışmalar folik asit desteğinin nöral tüp defektlerinin ortaya çıkma sıklığını azaltmanın etkili bir yolu olduğunu gösterdiler.
Son olarak, aşırı gıda alımını engelleyebilmek için güçlendirilmiş gıda alımınızın bir beslenme uzmanı tarafından denetlenmesini öneririz.
Tüm alıntı yapılan kaynaklar, kalitelerini, güvenilirliklerini, güncelliklerini ve geçerliliklerini sağlamak için ekibimiz tarafından derinlemesine incelendi. Bu makalenin bibliyografisi güvenilir ve akademik veya bilimsel doğruluğa sahip olarak kabul edildi.
- Allen, L. H., De Benoist, B., Dary, O., & Hurrell, R. (2017). Guías para la fortificación de alimentos con micronutrientes.
- Smithells RW, Sheppard S, Schorah CJ. Vitamin deficiencies and neural tube defects. Arch Dis Child. 1976 Dec;51(12):944-50. PubMed PMID: 1015847; PubMed Central PMCID: PMC1546171.
- Zimmermann MB. Research on iodine deficiency and goiter in the 19th and early 20th centuries. J Nutr. 2008 Nov;138(11):2060-3. PubMed PMID: 18936198.
- Czeizel, A.E., et al., Prevention of neural-tube defects with periconceptional folic acid, methylfolate, or multivitamins? Ann Nutr Metab, 2011. 58(4): p. 263-71.