Çinko, vücut için en önemli minerallerden biridir fakat vücutta az miktarda bulunduğu için sadece besinlerden elde etmek mümkündür. Bu mikro-besin, insan hayatı için son derecede elzemdir ve eksikliği ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu sefer size çinkonun özellikleri ve yararları ile ilgili bir yazı derledik.
Çinkonun özellikleri nelerdir ?
Bu mineralin karakteristik özelliklerinden bahsetmek için küçük bir yolculuğa çıkalım. 1963 yılında Dr. Prasad, anemi (demir eksikliği) hastalarının özellikle çinko destekli tedavilere yanıt verdiğini fark eder.
Bu mikro-besinin büyük çoğunluğu ince bağırsak tarafından emilir. Daha sonra karaciğere taşınarak buradan da bütün vücuda dağılır.
Çinko, “En Önemli 100 Enzim” grubunda yer alır; protein ve karbonhidratların metabolik faaliyetlerinde, insülin üretiminde ve bağışıklık sisteminin gelişmesinderol oynar.
Aynı zamanda vücuttaki serbest radikallerin atılmasını sağlayarak deri elastikiyetini korur (mineralin %20’si deride saklanır).
Toplamda %85’i şuralarda saklanmaktadır:
İris
Tırnaklar
Saç
Kemikler
Testisler
Kaslar
Çinko safra, bağırsak ve pankreas sıvıları ve çoğunlukla dışkı yoluyla vücuttan atılır. Çok fazla bakliyat ve tahıl tüketiminin bu mineralin emilimini azalttığını unutmamamız gerekir.
Ayrıca, aşağıdaki hastalıklar çinko seviyelerini etkilemektedir:
Düşük çinko seviyesi hastalık riskini arttırır. Günlük önerilen çinko dozajı kadınlar için 8 mg iken erkekler için 11 mg’dır.
Fakat farklı durumlardaki kişiler için çinko ihtiyacı değişebilir, bunlar şöyle sıralanabilir:
Bebekler ve çocuklar
Eksik ve yetersiz beslenen kişiler
Hamile ve emziren kadınlar
Yaşlılar
Çölyak hastaları
Alkolikler
Vejetaryen ve vegan kişiler
Yeni operasyon geçiren kişiler
Crohn, ülseratif kolit hastaları ve bağırsak emilimi problemli kişiler
Bağışıklık sistemi zayıf kişiler
Çinko eksikliği
Son yıllardaki yaşam ve beslenme stilleri göz önünde bulundurulduğunda çinko eksikliğinin önemli bir problem olduğunu söyleyebiliriz.
Eğer yalnızca tohumlu veya tek türlü tarım tahılları tüketiyorsanız (toprakta çinko bulunmamaktadır), diüretik, tansiyon veya anti asit ilaçları gibi birçok ilaç kullanıyorsanız veya dengesiz bir rutine sahipseniz çinko eksikliği yaşamanız muhtemeldir.
Çinko eksikliği aşağıdaki problemlere yol açmaktadır:
Öğrenme bozukluğu ve akademik anlamda başarısızlık
Hafıza kaybı
Sivilce
Görüş problemleri
Eksiklik kronik bir haldeyse:
Hafıza problemleri,
Görme, koku ve tat alma problemleri,
Tırnaklarda beyaz noktalar (özellikle dikkat edilmesi gereken bir işaret) gibi sorunlara yol açabilmektedir.
Çinkonun katkıları nelerdir ?
Bu mikro-besinin bir çok fonksiyonu bulunmaktadır bu yüzden de hafife alınmamalıdır. Önerilen miktarda çinkoyu vücudumuza aldığımızda bize olan katkıları aşağıdaki gibidir;
Kanser riskini düşürür
Direkt olarak bir tedavi olmasa da, vücutta kanser oluşum riskini önemli derecede azaltmaktadır. Bunun sebebi bu mineralin hücresel çoğalmasıdır. Eksikliği ise tümör oluşumuna yol açabilmektedir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin işlevindeki rolünden dolayı zararlı hücrelerin atılmasını da sağlar.
Çinko eksikliği durumunda vücut bunu başka benzer bir bileşenle telafi etmeye çalışır. Burada asıl sorun, bu benzer bileşenlerin kanser oluşuma katkılarıyla bilinen kadmiyum ve cıva (süpermarkette bulunan birçok ürün bu elementleri içermektedir) olmasıdır.
Çinko, kemiklerin ve üreme organlarının oluşumu ve mineralizasyonunda büyük rol oynadığı için çocukların gelişiminde de önemli bir faktördür.
Ayrıca kemik erimesinin tedavisi (bunun yanında kalsiyum manganez ve bakır destekli bir diyet uygulanırsa) ve dişlerdeki plakların temizlenmesi için de gereklidir.
Erkekler daha sağlıklı olur
Çinko testosteron hormonunun bir türevinin üretimini kısıtlar. Bu hormonun yüksek dozda salgılanması prostat kanserine yol açmaktadır.
Doğru miktarda çinko vücuda alındığında ise tam tersi bir durum yaşanır. Bununla birlikte çinko eksikliği sertleşme ve cinsel istek problemleriyle de ilişkilendirilir.
Arterlerin korunması
Kandaki kolesterol ve trigliserid seviyesi yüksek olan kişiler arterlerini temiz tutmak için çinko yönünden zengin yiyecekler tüketmelidir. Ayrıca geçmişine kalp krizi ve diğer kardiyovasküler problemlerden biri olan hastalara da önerilir.
Daha güçlü bir bağışıklık sistemi
Bilim insanları çinkonun vücudun savunma mekanizmasını güçlendirip geliştirdiğini kanıtladı. Vücuda zararlı hücrelerin girmesini engeller ve girse bile bunların etkisiz hale gelmesini sağlar. Aynı zamanda yaraların iyileşmesini hızlandırır, viral ve bakteriyel bir çok hastalığın (grip vb.) iyileşmesinde rol alır.
Eğer oldukça yorgun veya hasta hissediyorsanız belki de çinko tüketiminizi gözden geçirmenizin vakti gelmiştir. Tükenmişlik çinko eksikliğinin semptomlarından biridir.
Hastalık yüzünden yataktan çıkamaz hale geldiyseniz, çinko dozunu arttırmak yatakta geçirdiginiz zamanı azaltmanıza yardımcı olacaktır.
Saç, deri ve tırnak gelişiminde rol oynar
Yaraların daha hızlı iyileşmesini sağladığı gibi çinko aynı zamanda derinin gelişmesinde ve güçlenmesinde de rol oynar.
Çinko eksikliği deri soyulması, sedef hastalığı, geçmesi zaman alan morluklar, akne ve egzama gibi deri problemlerine sebep olabilir. Çinkonun yokluğu ya da eksikliği derinin erken yaşlanmasına ve herpes simpleks adı verilen virüse yol açabilir.
Çinkonun diğer özellikleri
Çinkonun özellikleri saymakla bitmez. Çinko,
Gözde sarı nokta hastalığına karşı savaşır
Koku ve tat alma duyularını geliştirir
Wilson hastalığını tedavi eder (dokularda bakır birikimini engelleyerek)
Kadınlarda östrojen salgılanmasını sağlar
İnsülin direncini geliştirir
Besinlerin emilimine yardım eder, mide asidini dengeler ve ishali azaltır
Sinir sistemini geliştirerek Alzheimer hastalığı riskini azaltır
Kandaki asit-baz dengesini düzenler
Karaciğeri korur
Kulak çınlamasını azaltır
En önemli çinko kaynakları nelerdir ?
Çinkoyu bu besinlerde bulabilirsiniz:
Balık, istiridye ve deniz kabukluları
Sakatat (özellikle ciğer)
Et
Çerez
Tohumlu gıdalar (susam, balkabağı)
Buğday tohumu ve tahıllar (esmer pirinç, yulaf ve çavdar)
Maret, W., & Sandstead, H. H. (2006). Zinc requirements and the risks and benefits of zinc supplementation. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology. https://doi.org/10.1016/j.jtemb.2006.01.006
Mudryj, A. N., Yu, N., & Aukema, H. M. (2014). Nutritional and health benefits of pulses. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism. https://doi.org/10.1139/apnm-2013-0557
Chasapis, C. T., Spiliopoulou, C. A., Loutsidou, A. C., & Stefanidou, M. E. (2012). Zinc and human health: An update. Archives of Toxicology. https://doi.org/10.1007/s00204-011-0775-1
Yaşam, sayılamayacak kadar fazla şekilde bizi yaralayabilir. Bu nedenle zor zamanlar için bir strateji belirlemek her zaman için iyi bir fikirdir. Herkes, kimsenin olumsuzluklara karşı bağışık kazanmadığını bilir. Bununla birlikte, hiç kimse bize nasıl olacağını öğretmese bile, bizler genetik ve…
Mutfakta, alüminyum folyo için bir çok kullanım alanı vardır. Folyoyu yemek pişirirken ve hatta yemeklerin daha uzun süre dayanmasını sağlamak için kullanabilirsiniz. Bu nedenle, alüminyum folyo giderek daha fazla kullanılmaktadır. Alüminyum folyo kolayca şekil verilebilen ve çok sayıda nesneyi kolayca…
En sevdiğiniz tişörtün üstüne ketçap mı sıçradı? Pantolonunuzun üstüne domatesli makarna sosu mu döktünüz? Hangi türü olursa olsun tüm domates lekesi sanki hiç çıkmayacakmış gibi hissettirir. Ancak domates lekelerini çıkarmak için etkili yöntemler var. Lekeli kıyafetlerinizi geri kazanmak için aşağıdaki…
Günlük hayatta elimizin altındaki bazı ürünler, normal kullanım alanları dışında da kullanılabilir. Bu yazımızda, cam temizleyici için alternatif alanlardan bahsedeceğiz. Cam temizleyici, 1930’larda piyasaya sürüldü. O zamandan beri de camları daha çabuk ve daha etkili temizlemek için kullanılıyor. Ancak bu…
Enflamasyon oluşumunda, bağışıklık sisteminiz toksinler veya hastalığa sebep olabilecek organizmalarla karşılaşmış ve bu yüzden reaksiyon veriyor demektir. Bu durum vücuttaki organların durumunu tehlikeye atabildiği gibi, devamlı ağrılara ve bitkinliğe sebep olan önemli faktörlerden biri olarak görülür. Tesadüfen ortaya çıkabildiği gibi bazı…
At nalı, dünya tarihinin en eski uğur tılsımıdır. Sadece bir metal parçası olsa da, at nalının beklenen etkileri uğur getirmekten sorunları çözmeye kadar uzanır. At nalının özelliği, U şeklinde olmasıdır. Bunun yanı sıra, toynakların aşınmasını en aza indirmek için atlarda…