Çinkonun Özellikleri ve Yararları
Çinko, vücut için en önemli minerallerden biridir fakat vücutta az miktarda bulunduğu için sadece besinlerden elde etmek mümkündür. Bu mikro-besin, insan hayatı için son derecede elzemdir ve eksikliği ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu sefer size çinkonun özellikleri ve yararları ile ilgili bir yazı derledik.
Çinkonun özellikleri nelerdir ?
Bu mineralin karakteristik özelliklerinden bahsetmek için küçük bir yolculuğa çıkalım. 1963 yılında Dr. Prasad, anemi (demir eksikliği) hastalarının özellikle çinko destekli tedavilere yanıt verdiğini fark eder.
Bu mikro-besinin büyük çoğunluğu ince bağırsak tarafından emilir. Daha sonra karaciğere taşınarak buradan da bütün vücuda dağılır.
Çinko, “En Önemli 100 Enzim” grubunda yer alır; protein ve karbonhidratların metabolik faaliyetlerinde, insülin üretiminde ve bağışıklık sisteminin gelişmesinde rol oynar.
Aynı zamanda vücuttaki serbest radikallerin atılmasını sağlayarak deri elastikiyetini korur (mineralin %20’si deride saklanır).
Toplamda %85’i şuralarda saklanmaktadır:
- İris
- Tırnaklar
- Saç
- Kemikler
- Testisler
- Kaslar
Çinko safra, bağırsak ve pankreas sıvıları ve çoğunlukla dışkı yoluyla vücuttan atılır. Çok fazla bakliyat ve tahıl tüketiminin bu mineralin emilimini azalttığını unutmamamız gerekir.
Ayrıca, aşağıdaki hastalıklar çinko seviyelerini etkilemektedir:
- Anemi (demir eksikliği)
- Enfeksiyonlar
- Kardiyovasküler hastalıklar
- Böbrek hastalıkları
- Alkoliklik
- Stres (bu faktör çinko seviyesini diğer koşullardan daha hızlı düşürmektedir)
Olmazsa olmaz besin
Düşük çinko seviyesi hastalık riskini arttırır. Günlük önerilen çinko dozajı kadınlar için 8 mg iken erkekler için 11 mg’dır.
Fakat farklı durumlardaki kişiler için çinko ihtiyacı değişebilir, bunlar şöyle sıralanabilir:
- Bebekler ve çocuklar
- Eksik ve yetersiz beslenen kişiler
- Hamile ve emziren kadınlar
- Yaşlılar
- Çölyak hastaları
- Alkolikler
- Vejetaryen ve vegan kişiler
- Yeni operasyon geçiren kişiler
- Crohn, ülseratif kolit hastaları ve bağırsak emilimi problemli kişiler
- Bağışıklık sistemi zayıf kişiler
Çinko eksikliği
Son yıllardaki yaşam ve beslenme stilleri göz önünde bulundurulduğunda çinko eksikliğinin önemli bir problem olduğunu söyleyebiliriz.
Eğer yalnızca tohumlu veya tek türlü tarım tahılları tüketiyorsanız (toprakta çinko bulunmamaktadır), diüretik, tansiyon veya anti asit ilaçları gibi birçok ilaç kullanıyorsanız veya dengesiz bir rutine sahipseniz çinko eksikliği yaşamanız muhtemeldir.
Çinko eksikliği aşağıdaki problemlere yol açmaktadır:
- Sık grip ve nezle
- Kronik yorgunluk
- Çocuklarda büyüme ve gelişme sorunları
- Ruh halinde ani değişimler
- Öğrenme bozukluğu ve akademik anlamda başarısızlık
- Hafıza kaybı
- Sivilce
- Görüş problemleri
Eksiklik kronik bir haldeyse:
- Hafıza problemleri,
- Görme, koku ve tat alma problemleri,
- Tırnaklarda beyaz noktalar (özellikle dikkat edilmesi gereken bir işaret) gibi sorunlara yol açabilmektedir.
Çinkonun katkıları nelerdir ?
Bu mikro-besinin bir çok fonksiyonu bulunmaktadır bu yüzden de hafife alınmamalıdır. Önerilen miktarda çinkoyu vücudumuza aldığımızda bize olan katkıları aşağıdaki gibidir;
Kanser riskini düşürür
Direkt olarak bir tedavi olmasa da, vücutta kanser oluşum riskini önemli derecede azaltmaktadır. Bunun sebebi bu mineralin hücresel çoğalmasıdır. Eksikliği ise tümör oluşumuna yol açabilmektedir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin işlevindeki rolünden dolayı zararlı hücrelerin atılmasını da sağlar.
Çinko eksikliği durumunda vücut bunu başka benzer bir bileşenle telafi etmeye çalışır. Burada asıl sorun, bu benzer bileşenlerin kanser oluşuma katkılarıyla bilinen kadmiyum ve cıva (süpermarkette bulunan birçok ürün bu elementleri içermektedir) olmasıdır.
Keşfedin: Kolon Kanseri: Bilmeniz Gerekenler
Büyüme ve gelişme
Çinko, kemiklerin ve üreme organlarının oluşumu ve mineralizasyonunda büyük rol oynadığı için çocukların gelişiminde de önemli bir faktördür.
Ayrıca kemik erimesinin tedavisi (bunun yanında kalsiyum manganez ve bakır destekli bir diyet uygulanırsa) ve dişlerdeki plakların temizlenmesi için de gereklidir.
Erkekler daha sağlıklı olur
Çinko testosteron hormonunun bir türevinin üretimini kısıtlar. Bu hormonun yüksek dozda salgılanması prostat kanserine yol açmaktadır.
Doğru miktarda çinko vücuda alındığında ise tam tersi bir durum yaşanır. Bununla birlikte çinko eksikliği sertleşme ve cinsel istek problemleriyle de ilişkilendirilir.
Arterlerin korunması
Kandaki kolesterol ve trigliserid seviyesi yüksek olan kişiler arterlerini temiz tutmak için çinko yönünden zengin yiyecekler tüketmelidir. Ayrıca geçmişine kalp krizi ve diğer kardiyovasküler problemlerden biri olan hastalara da önerilir.
Daha güçlü bir bağışıklık sistemi
Bilim insanları çinkonun vücudun savunma mekanizmasını güçlendirip geliştirdiğini kanıtladı. Vücuda zararlı hücrelerin girmesini engeller ve girse bile bunların etkisiz hale gelmesini sağlar. Aynı zamanda yaraların iyileşmesini hızlandırır, viral ve bakteriyel bir çok hastalığın (grip vb.) iyileşmesinde rol alır.
Eğer oldukça yorgun veya hasta hissediyorsanız belki de çinko tüketiminizi gözden geçirmenizin vakti gelmiştir. Tükenmişlik çinko eksikliğinin semptomlarından biridir.
Hastalık yüzünden yataktan çıkamaz hale geldiyseniz, çinko dozunu arttırmak yatakta geçirdiginiz zamanı azaltmanıza yardımcı olacaktır.
Saç, deri ve tırnak gelişiminde rol oynar
Yaraların daha hızlı iyileşmesini sağladığı gibi çinko aynı zamanda derinin gelişmesinde ve güçlenmesinde de rol oynar.
Çinko eksikliği deri soyulması, sedef hastalığı, geçmesi zaman alan morluklar, akne ve egzama gibi deri problemlerine sebep olabilir. Çinkonun yokluğu ya da eksikliği derinin erken yaşlanmasına ve herpes simpleks adı verilen virüse yol açabilir.
Çinkonun diğer özellikleri
Çinkonun özellikleri saymakla bitmez. Çinko,
- Gözde sarı nokta hastalığına karşı savaşır
- Koku ve tat alma duyularını geliştirir
- Wilson hastalığını tedavi eder (dokularda bakır birikimini engelleyerek)
- Kadınlarda östrojen salgılanmasını sağlar
- İnsülin direncini geliştirir
- Besinlerin emilimine yardım eder, mide asidini dengeler ve ishali azaltır
- Sinir sistemini geliştirerek Alzheimer hastalığı riskini azaltır
- Kandaki asit-baz dengesini düzenler
- Karaciğeri korur
- Kulak çınlamasını azaltır
En önemli çinko kaynakları nelerdir ?
Çinkoyu bu besinlerde bulabilirsiniz:
- Balık, istiridye ve deniz kabukluları
- Sakatat (özellikle ciğer)
- Et
- Çerez
- Tohumlu gıdalar (susam, balkabağı)
- Buğday tohumu ve tahıllar (esmer pirinç, yulaf ve çavdar)
- Arı poleni
- Lifli gıdalar (marul, ıspanak, Brüksel lahanası)
- Salatalık
- Muz
