İlaç Kaynaklı Işığa Duyarlılık Nedir?

Yaklaşık 3000 civarı ilacın ışığa duyarlılığa (fotosensitiviteye) neden olduğu tahmin edilmektedir. Bu problem neleri içerir? Semptomları nelerdir? Bu konu hakkında bilmek istediğiniz her şey için bu yazıyı okuyun.

tarafından incelendi ve onaylandı. Eczacı Franciele Rohor de Souza.

Tarafından yazılmıştır Equipo Editorial

Son Güncelleme: 22 Aralık, 2022

İlaca dayalı fotosensitivite reaksiyonları sıkça görülmektedir. Nitekim araştırmacılar yaklaşık 3000 civarı ilacın ışığa duyarlılığa (fotosensitiviteye) neden olduğu tahmin edilmektedir. Foto toksik  veya foto alerjik  bir reaksiyon olarak ortaya çıkabilir. 

Bu sebeple, tüm foto toksik  veya foto alerjik reaksiyonlar fotosensitivite reaksiyonlarıdır, ancak tüm fotosensitivite reaksiyonları foto toksik  veya foto alerjik değildir. Güneşe maruziyet veya bazı ilaçların kullanımı sonrası tüm bunların haricinde ciltte anormal reaksiyonlar meydana gelebilir.

Yaz aylarında, özellikle bu tip problemlere dikkat etmek önemlidir. Bunun için, bu ilaçların ne olduğu ve ne tür reaksiyonlara yol açabileceği hakkında sağlık uzmanları ve hastalar bilgilendirilmelidir.

İlaç kaynaklı fotosensitivite nedir?

Bahsettiğimiz üzere, bu durum bir güneş ışını direkt olarak deriye çarptığında ve fotosensitif ilaçlarda bulunan belirli kimyasal bileşenler ile etkileşime girdiğinde meydana gelen bir deri reaksiyonudur. Bu bileşenler, görünen ve ultraviyole radyasyon arasındaki ışık spektrumu ile reaksiyona girmektedir.  Bu bileşenlerin aktif içeriğe sahip olabilir, yardımcı malzemelerden biri formülün bir parçası olabilir, veya her iki durum birlikte de görülebilir. Tüm ilaç yan etki reaksiyonlarının %8 kadarı,  fotosensitivite reaksiyonları ve deri pigmentasyon sorunları risk faktörleri arasında olduğundan bahsedilmesi önemlidir. Aslında ne kadar pigment oluştuysa, bu reaksiyonların oluşma olasılığı o kadar fazladır.

Pigmentasyona ek olarak, diğer popülasyon grupları daha ılımlıdır. Bunların dışında aşağıdaki örnekler verilebilir.

• Kronik ağrılar sebebiyle NSAID tedavisi gören hastalar
• Kemoterapi tedavisi gören kanser hastaları 
• Fenotiazin ile tedavi edilen psikiyatrik hastalıkları olan insanlar
• Tedavi amaçlı tiazin diüretik kullanan yüksek kan basıncı olan hastalar
• Son olarak, zayıf bağışıklık sistemine sahip hastalar ve ileri yaşlı kişiler

Fototoksik reaksiyon nedir?

Daha önce bahsettiğimiz gibi, fototoksik reaksiyon ilaca dayalı bir fotosensitivite reaksiyonudur. Bir sonraki bölümde açıklayacağımız fotoallerjik reaksiyondan farklı olarak, fototoksik reaksiyonda bağışıklık sistemi bir rol oynamaz.

Tüm ilaca bağlı fotosensitivite reaksiyonlarının %95’i fototoksik reaksiyonlardır. İlacı aldıktan  birkaç dakika veya birkaç saat sonra gelişebilir, ana semptomlar aşağıdaki gibidir:

• Kızarıklık ve ödem
• Kaşıntılı kabarcıklar
• Şiddetli bir güneş yanığına benzer semptomlar

Bu reaksiyonlar, oksijenle etkileşime giren serbest radikallerin oluşmasına neden olmaları sebebiyle, oral yoldan alınan ilaçlarda daha sık görülür. Bu serbest radikaller yüksek oranda reaktiftir ve hücreye zarar veren kimyasallar içerirler.

Fotoallerjik reaksiyon nedir?

Fotosensitivite reaksiyonlarının bir başka tipi daha vardır. Bu tip reaksiyonlar, yukarıda bahsedildiği üzere, bağışıklık sistemi de dahil olur. Fotoallerjik reaksiyonları tetiklemek için, UV

Bu ilaç Hapten adı verilen başka bir kimyasala dönüşür, bu kimyasal deri proteinleri ile etkileşime girerek bağışıklık sistemini tetikler.

Bir çok sık rastlanan semptomun dışında, eğer ilacı ağız yoluyla alınması veya kızarık bir bölgeye topikal yoldan deri üstüne uygulanması sonucu ekzematöz iltihaplar vardır.

Fotosensitivite reaksiyonlarına neden olabilecek ilaçlar nelerdir?

Bir çok ilaç bu tür reaksiyona neden olabilir. Bu sebeple, paketten çıkan kullanma talimatını ve teknik dokümanları kontrol ederek fotosensitif ilaç olup olmadıklarını öğrenebilirsiniz.

Ancak, bu ilaçların bir kısmına ait kısa bir liste vereceğiz. Tabi ki bu ilaçlardan çok daha fazlası olduğunu unutmayın, bu sebeple her zaman hekim veya eczacınıza danışınız.

• Antimikrobiyaller tetrasiklinler, sefalosporinler, veya tüberküloz ilaçları
• Kardiyovasküler ilaçlar, tiazidler, ACE inhibitörleri, veya statinler
• Hipoglisemik ilaçlar, glikoz seviyesini düşürmeye yarayan
• NSAIDler veya kortizon içermeyen iltihap azaltıcı ilaçlar
• Retinoidler
• Psikotropik ilaçlar
• Kemoterapi ajanları
• Antihistaminler

Anahtar olarak ilaçları öğrenmek

İlaçların neden olabileceği yan etkiler hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Bunun için, paketten çıkan kullanma talimatını ve teknik dokümanları okuyabilir veya hekiminize danışabilirsiniz. Nitekim, ilaca dayalı fotosensitivite reaksiyonları sıkça görülmektedir ve sizi tetikleyen şeylerin farkında olmak önleyebilmeniz için çok önemlidir.