Çocukların Ekran Karşısında Fazla Zaman Geçirmesi

Çocukluk döneminde ekrana uzun süre maruz kalmak gelişim sürecinde olumsuz sonuçlara neden olabilir. Bu durum sadece öğrenme sürecini olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda diğer insanlarla sağlıklı ilişkiler geliştirme konusunda da çeşitli problemlere yol açabilir.

Çocukların ekran karşısında aşırı derecede uzun süreler geçirmelerinin bilişsel, sosyal ve duygusal anlamda gelişimlerini olumsuz yönde etkilediğine yönelik çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Ekran deyince akıllı telefonlar, tabletler, televizyon, bilgisayar ve bunlara benzer aygıtların tümü bu grubun içine girmektedir.

Çoğu kez anne ve babaların, çocuklarının bu tür cihazları aşırı biçimde kullanmalarının onlar üzerinde yarattığı etkilerden haberleri olmaz. Bu yazımızda, özellikle Madigan, S., Browne, D., Racine, N., Mori, C., & Tough, S. (2019) tarafından hazırlanan ve Amerikan Pediatri Akademisi tarafından çıkarılan JAMA Pediatrics adlı bilimsel dergide yayımlanan bir çalışmaya dikkatinizi çekmek istiyoruz.

Association Between Screen Time and Children’s Performance on a Developmental Screening Test (Ekran Süresi ve Gelişimsel Tarama Testinde Çocukların Performansı Arasındaki İlişki) başlığını taşıyan bu çalışma, çocukların yukarıda ifade ettiğimiz gibi aşırı derecede bu cihazları kullanmaları sonucunda çeşitli şekillerde etkilendiklerini ortaya koymaktadır.

Çocukların Ekran Karşısında Fazla Zaman Geçirmesine İlişkin Bilimsel Bir Çalışma

Bu çalışmayı daha iyi okuyup anlayabilmek için içeriğini ve sonuçlarını bölümlere ayırarak inceleyeceğiz.

Çalışma

Bu bilimsel çalışma kapsamında 2400 Kanadalı çocuğun gelişim süreci yakından takip edilmiş ve 2 ila 3 yaşlarında ekran başında daha fazla zaman geçiren çocukların 4 – 5 yaşlarına geldiklerinde performans olarak daha düşük düzeylerde kaldıkları deneysel olarak kanıtlanmıştır.

Araştırmada çocukların gelişimi beş ayrı başlık altında incelenmiştir. Bu başlıklar şu şekildedir:

• İletişim.
• Kaba motor becerileri.
• İnce motor becerileri.
• Problem çözme yetenekleri.
• Sosyal beceriler.

Örnek olarak, iletişimsel yetenekleri değerlendirmek için çocuklardan dört kelimeden oluşan bir cümle kurmaları ya da vücudun temel bölümlerini tanımlamaları istenmiştir.

Bu arada motor becerilerini ölçmek için ayakları üzerinde durmaları ya da bir ipe boncuk dizmeleri istenmiştir. Bu araştırmalar sonucunda çocukların ekran karşısında ne kadar çok vakit geçirirlerse bu testlerden o kadar kötü sonuçlar aldıkları görülmüştür.

Bilim adamları, beş yaşına kadar insan beyninin uyarıcılara karşı son derece hassas olduğunu ifade etmektedirler. Bu dönem kişinin gelişimi ve büyümesi açısından kritik bir periyot olarak tanımlanmaktadır.

Ekrana Çok Uzun Süre Maruz Kalmanın Sonuçları

Elde edilen tüm veriler, çocukların ekrana uzun süre bakmalarının çok önemli fırsatları kaçırmaları anlamına geldiğini göstermektedir. Genel anlamda bu durumun olumsuz bir biçimde etkilediği özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Sosyal ve iletişimsel gelişim (diğer insanlarla etkileşim içine girme).
• Motor becerileri, hareketsiz bir yaşam biçimine yönlendirme.
• Yakın çevrede bulunan insanlarla bağ kurma.
• Öğrenme ve duygusal gelişim.

Yukarıda değindiğimiz çalışmada tam olarak ifade edildiği şekliyle, çocuklar ekrana bakarken insanlarla etkileşim kurma yeteneklerini, motor ve iletişim becerilerini kaybedebilirler.

Bu durum çok ciddi bir sonuca varmamıza yol açmaktadır. Ekranlara uzun süre bakmak çocukların her seviyede gelişimlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Yani bu tür cihazları daha kabul edilebilir sürelerde ve sorumlu bir biçimde kullanan çocuklara göre zeka seviyeleri daha düşük kalabilir, yeteneklerini ve kapasiteleri kullanma konusunda daha sınırlı özelliklere sahip olabilirler.

Sosyoekonomik ve Cinsiyet Bağlamındaki Değişkenler

Çalışmaya göre kız çocukları ekran karşısında daha az zaman geçiriyor ve erkeklere göre yukarıda sıralanan 5 başlık altında daha yüksek sonuçlar elde ediyorlar.

Diğer yandan yakın zamana kadar en temel destekleyici ve sosyal / duygusal öğrenme kaynağı olan grup oyunlarına duyulan ilginin ciddi oranda azalması da endişe verici diğer bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Yani ekrana maruz kalma sürelerinin artması ufaklıkların hem bireysel hem de grup oyunlarına katılımlarını olumsuz yönde etkilemektedir.

Çalışmadan elde edilen bir diğer dikkat çekici sonuç, okul öncesi çocuklardan daha çok kitap okunan, daha fazla egzersiz yapan, daha çok uyuyan ve anne babaları daha düşük seviyelerde depresyon yaşayanların daha yüksek performans gösterdikleridir.

Ayrıca en düşük sosyoekonomik düzeyde bulunan kişilerin çocuklarının en fazla ekrana bağımlı olanlar olduğu da ortaya konmuştur. Sonuç olarak bu gruba giren insanların çocukları ekranların olumsuz etkilerinden en fazla zarar gören çocuklar olarak ön plana çıkmaktadır.

Ekran Karşısında Zaman Geçirmek Çocuklara Zarar Veriyor

Son dönemde pek çok bilim insanı çocukların ekran başında zaman geçirmelerinin zararlı sonuçlarını bilimsel olarak gözler önüne sermiş olsa da bu çalışma çok önemli bulgulara ulaşmamızı sağlamıştır. Özellikle 2400 deneğin katıldığı çok geniş kapsamlı bir çalışmanın ekran karşısında geçirilen zamanın çocuk gelişimini doğrudan olumsuz etkileyen bir faktör olduğunu ilk kez gözler önüne sermesi dikkate alınması gereken bir ayrıntıdır.