Gluten İntoleransı ya da Çölyak Hastalığı Nedir?

Gluten intoleransı, ince bağırsak mukozasının hasar görmesi nedeni ile ortaya çıkan bir kronik besin emilim bozukluğu hastalığıdır. Doktor doğru tanıyı koyarsa, hastadaki birçok semptom ve komplikasyon önlenebilir.

tarafından incelendi ve onaylandı. eczacı Sergio Alonso Castrillejo.

Tarafından yazılmıştır Equipo Editorial

Son Güncelleme: 03 Ocak, 2023

Gluten intoleransı/hassasiyeti ya da diğer adıyla çölyak hastalığı; buğday, arpa, çavdar gibi bazı gıdalarda bulunan bir proteine karşı kronik aşırı hassasiyettir. Uzmanlar, bu hastalığın nüfusun yaklaşık %1’ini etkilediğini ve kadınlarda erkeklerden daha yaygın görüldüğünü tahmin etmektedir.

Örneğin İspanya’da yaklaşık 500.000 kişiyi etkileyebilmektedir ve çölyak hastalarının sayıları her geçen yıl artmaktadır. En endişe verici şeylerden biri ise, etkilenen kişilerin yaklaşık %75’ine doğru bir şekilde tanı koyulmamış olmasıdır.

Gluten intoleransı, bu hastalığa yatkın genlere sahip insanlarda ortaya çıkar. İnce bağırsak mukozasında bağışıklık temelli bir iltihaplanma reaksiyonu meydana geldiğinde oluşur ve bu da, makro ve mikro besinlerin emilimini etkiler.

Yukarıda da bahsedildiği gibi, bu kronik bir otoimmün hastalıktır. Otoimmün hastalık, bağışıklık sisteminin kendi hücrelerini yabancı gibi algılayıp, bir koruma biçimi olarak onlara saldırdığı anlamına gelir.

Gluten intoleransı ya da çölyak hastalığı

Gluten intoleransı neden ortaya çıkar?

Gluten intoleransının oluşumu tek bir nedene bağlı değildir, onu ortaya çıkaran faktörlerin birleşimidir.

Genetik yatkınlık, ince bağırsakta bazı yapısal anormallikler ve glutenli beslenme biçimi, vücutta gluten intoleransının gelişmesine yatkınlık yaratan faktörlere örnek olarak verilebilir.

Tüm bu nedenlerden dolayı, bu hastalığın genetik olarak yatkın kişilerde ortaya çıkan bir bağırsak hastalığı olduğunu söylenebilir. Bu kişiler,  glutende bulunan gliadin adı verilen bir proteini sindiremezler.

Bu nedenle gluten intoleransı olan kişiler gluten içeren yiyecekleri yediklerinde, ince bağırsakları tepki verir ve iltihaplanır. İltihaplanma meydana geldiğinde, bağırsak yiyeceklerin içindeki besinleri emmekte zorluk çeker.

Hastalığın tanısı

Gluten intoleransını teşhis etmek kolay değildir, bunun nedeni kısa bir süre öncesine kadar, yalnızca belirgin klinik semptomlar varsa teşhis edilmesidir. Ayrıca, bu hastalığın farklı hastalıklarla ilişkilendirilebilecek çok çeşitli semptomları vardır ve bu durum hastalığa teşhis koymada zorluk teşkil eder.

Ancak bazı uzmanlara göre, herhangi bir semptom olmasa bile, bu hastalığa sahip akrabalar tarafından ya da başka nedenlerle şüphelenilmesi halinde tespit edilmesi mümkündür. Bu nedenle doktorlar seroloji testi, genetik testler veya histolojik analizler ister.

Öte yandan, şu anda tıp uzmanları, çölyak hastalığının serolojik göstergelerini içeren kan testleri gibi klinik tanı testleri de talep edebilir. Bu göstergeler, aşağıdaki gibi antikorlardır:

• Anti-gliadin antikorlar
• Anti-doku transglutaminaz (anti-tTg) antikorlar
• Anti-endomiziyal antikorlar

Gluten intoleransı semptomları

Gluten intoleransı olan bir kişi, gluten içeren herhangi bir şey yerse, bu, ince bağırsak mukozasının iltihaplanmasına ve bozulmasına neden olan bir otoimmün tepkiyi tetikler. Bu nedenle, görünen semptomlar arasında en yaygın olanları şunlardır:

• Bulantı
• Kusma
• İshal/ Diyare
• Yaşıtlarına göre kilo azlığı
• Gelişmede gerilik

Yetişkinlerde, çoğu vaka kendini hafif ishal, kilo kaybı, anemi ve vakaların %10’unda kabızlık semptomları gibi gizli semptomatoloji ile gösterir.

İnce bağırsak gerekli besinleri alamadığı için, bağırsakta emilim bozukluğu meydana gelir. Bu sebeple vücutta morarmalar ya da burun kanaması gibi başka semptomlar ortaya çıkabilir.

Bunların yanı sıra, bu hastalıkta yorgunluk hissi ya da deri kaşıntısı görülmesi ve bunun neticesinde dermatit herpetiformis (DH) ve hatta saç dökülmesinin ortaya çıkması normaldir.

Ek olarak, ağız ülserleri de ortaya çıkar ve kadınlarda genellikle adet döneminde gecikmeler görülür. Aynı şekilde, kas krampları veya laktoz gibi diğer besin maddelerine karşı intolerans da yaygın olarak görülür.

Birinin asemptomatik çölyak hastalığından muzdarip olması mümkün müdür?

Bazıları gluten intoleransı hastalıkları asemptomatik olduğundan, glüten intoleransı olan tüm hastaların yukarıda bahsedilen semptomlardan muzdarip olmadığını unutmayın.

Bu durumlarda, herhangi bir semptomunuz yoksa, bu hastalığın teşhis edilmesinin nasıl mümkün olduğunu merak edebilirsiniz.

Bunun açıklaması, glüten intoleransının genetik yatkınlıkla yakından ilişkisi olan bir hastalık olmasıdır. Ayrıca, bir doktorun bu hastalığa tanı koyabilmesi için yukarıda da bahsedildiği gibi hastalık göstergeleri ile birlikte kan testi talep etmesi gerekir. Ancak biyopsi sonrası bağırsaktaki hastalıklarda kötüleşme görülebilir.

Kısacası, hasta kusma ya da ishal gibi en belirgin semptomları göstermese bile, bağırsak mukozası yine de etkilenmiş olabilir. Bu nedenle, mukozanın tutulumu başka hastalıklara dönüşebilir ya da hasta doğru bir diyet uygulamazsa aynı komplikasyonları yaşayabilir.

Umarız gluten intoleransı ya da çölyak hastalığı hakkında bilgi edinmekten keyif almışsınızdır!